پشت پرده روبیکا

پدیده ظهور ناگهانی کسب و کارهای اینترنتی که هیچ گاه درست خودشان را معرفی نمی کنند، امری عجیب در فضای تجارت الکترونیک کشور نبوده است. شاید بتوان گفت که یکی از این نمونه کسب و کارها شبکه اجتماعی سروش بود که چندی پیش توسط صدا و سیما به مزایده گذاشته شد.

یکی دیگر از این نمونه کسب و کارها اپلیکیشن روبیکا است. اپلیکیشنی که در روزهای اخیر با تبلیغات گسترده در برنامه های پربیننده تلویزیونی مانند “عصر جدید” و “ پایتخت”‌ در عید نوروز 99 بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاده. اپلیکیشنی که به صورت انحصاری در فضای مجازی تبلیغات می‌کند و با بودجه‌های کلان تبلیغاتی و ارائه جوایز مختلف سعی دارد تا شبکه اجتماعی خود را نیز در بین مخاطبان محبوب کند. و عملاً به رقابتی نابرابر با بخش خصوصی برود.

شرکت توسعه دهنده این اپلیکیشن توسکا نام دارد که این روزها با سخنان رئیس صدا و سیما در ستاد مقابله با کرونا در خصوص قرارداد انحصاری این سازمان با توسکا نام این شرکت بر سر زبان ها افتاد.

از زمان شروع به فعالیت روبیکا همواره ابهامات بسیاری در خصوص آن مطرح بوده است از کپی بودن لوگوی این اپلیکیشن از یک نمونه خارجی تا دسترسی های این اپلیکیشن به شبکه های اجتماعی. فارغ از اقدامات انحصارگرایانه این اپلیکیشن در برخی از زمینه ها و تبلیغات چند صدمیلیاردی مهم ترین ابهامی که در خصوص این اپلیکیشن و شرکت توسکا وجود دارد، مشخص نبودن اشخاص حقیقی و حقوقی است که در پشت آن ها قرار دارند.

در این گزارش سعی شده تا ابهاماتی که پیرامون این مجموعه وجود دارد، شفاف شود.

روبیکا توسط چه شرکتی توسعه داده شده است؟

با کمی جست و جو در اینترنت متوجه خواهید شد که اپلیکیشن روبیکا محصول شرکت سهامی خاص «ابر فناوران نوین هوشمند پارسی» است و این شرکت طراحی اپلیکیشن روبیکا را انجام داده است. آگهی تاسیس این شرکت در تاریخ 26/02/1397 در اداره ثبت شرکت ها به ثبت رسیده است. مطابق با آگهی تغییراتی که در تاریخ 14/9/1397 در روزنامه رسمی ثبت شده است، نام این شرکت به “رویای بی نهایت کسب و کار آپادانا “تغییر یافته است.

از طرفی دیگر برند روبیکا توسط شرکت «پردیس هوشمند آسمان» که شرکت مادر «رویای بی نهایت کسب و کار آپادانا» است، ثبت تجاری شده است.

اعضای هیئت مدیره این در جدول زیر مشاهده می کنید.

درباره توسکا: مالک روبیکا

شرکت «توسعه کسب‌ و کار توسکا» که در ۱۶ مهر ماه سال ۱۳۹۶ به صورت رسمی ثبت شده است به عنوان مالک اصلی اپلیکیشن روبیکا شناخته می شود. براساس آخرین آگهی تغییرات این شرکت، سهام داران آن شرکت ارتباطات سیار ایران (همراه اول) ، شرکت سرمایه‌ گذاری نور دنا (متعلق به همراه اول) و همچنین شرکت نقش اول کیفیت (متعلق به همراه اول) می باشند! بدین ترتیب ۱۰۰ درصد سهام شرکت توسعه کسب‌ و کار توسکا متعلق به همراه اول است. همچنین اعضای هیات مدیره و مدیرعامل شرکت توسعه کسب‌ و کار توسکا عبارتند از: کاوه اشتهادری (رئیس هیات مدیره) ، ابوذر مهرمنش (نائب رئیس هیات مدیره) و همچنین محمد کرمی (مدیرعامل و عضو هیات مدیره)

این شرکت در تاریخ 26 مهرماه 1396(تنها 10 روز پس از ثبت!!!) طی مزایده ای توانست کلیه برنامه‌ ها و طرح‌ های مشارکتی در حوزه خدمات ارزش‌ افزوده (VAS) و کلیه سرویس‌ های پیرامون آن در صدا وسیما را بدست آورد. جزئیات قرارداد صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران با شرکت توسعه کسب‌ و کار توسکا اعلام نشد اما گفته می‌ شود شرکت توسعه کسب‌ و کار توسکا بایستی طی دوره حدودا سه ساله، ۱۲۰۰ میلیارد تومان به عنوان کف تعهدات خود به حساب صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران واریز کند و در صورتی که درآمد این شرکت از محل این نوع تبلیغات، بیش از این میزان بود، بقیه درآمد به روشی، تسهیم می‌ شود.

مالکیت توسکا از آن چه اشخاصی است؟

اما مالکیت اصلی شرکت توسکا متعلق به کدام اشخاص حقیقی یا حقوقی است؟ پایگاه خبری جماران در نموداری به بررسی اعضای هیئت مدیره در چند سطح پرداخته است که در شکل زیر مشاهده می کنید.

با بررسی این نمودار مشاهده می کنیم که عمدتا به چند شرکت، مخابرات ایران، همراه اول(ارتباطات سیار ایران)، گسترش الکترونیک اعتماد مبین و اعتماد سرمایه مبین و یا شرکت هایی که زیرمجموعه آن ها هستند، برمی خوریم. البته که این شرکت ها کاملا شناخته شده هستند اما اجازه دهید تا نگاهی به لایه های سهامداری آن ها بیندازیم.

ابتدا از شرکت ارتباطات سیار ایران شروع می کنیم. همان طور که می دانید این شرکت یک شرکت سهامی عام است و کافی است تا نگاهی به لیست سهامداران این شرکت از طریق سایت بورس بیندازیم.

سهامدار عمده همراه اول، شرکت مخابرات ایران است که 83 درصد سهام این شرکت را در اختیار دارد. شرکت واسط مالی مرداد و توسعه و مدیریت سرمایه صبا نیز از دیگر سهامداران عمده این شرکت هستند.بنابراین نگاهی به وضعیت سهامداری شرکت مخابرات ایران می اندازیم.

با مراجعه دوباره به وب سایت بورس متوجه خواهید شد که مهم ترین سهامداران عمده شرکت مخابرات ایران شرکت توسعه اعتماد مبین(37 درصد) و دولت(19 درصد) هستند. بنابراین تا اینجا به نظر می رسد که بیشتر بررسی ها به شرکت اعتماد سرمایه مبین ختم می شود. شرکتی که پیش تر متوجه شدیم یکی از سهامداران اصلی شرکت پردیس هوشمند آسمان(شرکت مادر طراح اپلیکیشن و صاحب علامت تجاری روبیکا) است.

با کمی جست و جو در اینترنت متوجه خواهید شد که شرکت اعتماد سرمایه مبین از سه شرکت «گسترش الکترونیک مبین»،«شهریار مهستان» و «شرکت سرمایه گذاری توسعه اعتماد» تشکیل شده است، که این شرکت ها نیز متعلق به بنیاد تعاون سپاه و ستاد اجرایی فرمان امام (ره) هستند.

در پایان برای درک بهتر موضوع، بررسی های انجام شده را در قالب نمودار جمع بندی کردیم که در شکل زیر مشاهده می کنید.

به روزرسانی: نقشه بالا مربوط به فروردین 1399 است. همانطور که می‌بینید در به روزرسانی جدید این نقشه (مهر 1401) ایرانسل نیز به سهامداران این شرکت اضافه شده است.

 

شرکت توسکا در بیانیه ای که در 10 فروردین 1399 منتشر کرد، این چنین اعلام کرده است:

از ابتدای شیوع ویروس کرونا، نهایت تلاش همه جانبه برای استفاده حداکثری از ظرفیت‌های این قرارداد در قالب مشارکت و همکاری با وزارت بهداشت، وزارت آموزش و پرورش و .. از سوی همراه اول بعمل آمده و برای کمک به کسب و کار‌های مجازی علاوه بر اختصاص ویژه برنامه سال تحویل شبکه یک سیما به جشنواره خرید بهار ۹۹، تبلیغ رایگان تیزر‌های این جشنواره و حتی تامین جوایز اهدایی به برندگان هم صورت گرفته است. در حال حاضر همچنین با حمایت همراه اول و با همکاری سازمان صدا و سیما، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، اتاق اصناف و اتحادیه کشوری کسب و کار‌های مجازی، امکان تبلیغ تلویزیونی رایگان تمامی کسب و کار‌های اینترنتی در بستر درگاه Bazargaheiran.ir فراهم گردیده و پخش این تبلیغات در تمامی شبکه‌های تلویزیونی از دیروز مورخ ۹ فروردین آغاز شده است.

 لازم به ذکر است هیچ یک از شخصیت‌های حقیقی و حقوقی در لایه سهامداری شرکت مخابرات ایران و همراه اول از جمله وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) و نیز دیگر سهامداران، به هیچ عنوان در مسائل مدیریتی و تجاری توسکا، حضور، دخالت و مشارکتی نداشته و شرکت توسعه کسب و کار ایرانی صرفا در چهارچوب قانون تجارت به فعالیت تخصصی خود میپردازد.

واکنش برخی از فعالین استارتاپی به قرارداد توسکا و صداوسیما

نازنین دانشور بنیان گذار تخفیفان اعلام کرد:

«صدا و سیما به‌عنوان یک رسانه ملی باید نفع مردم و جامعه را در اولویت خود قرار دهد. این سازمان باید در راستای هدف ملی خود، تبلیغاتی را که در این شرایط به‌نفع مردم و در جهت رفع نیازهای آن‌ها باشد، انجام دهد نه برای نفع شخص خاص.»

هم چنین او اضافه کرد: «در شرایط بحرانی که در حال حاضر کمتر از دوران جنگ ندارد ما از صدا و سیما انتظار داریم تا کسب و کارهایی را که برای کمک به مردم از درآمدزایی صرفنظر می‌کنند و خدمات رایگان ارائه می‌دهند را حمایت کند.»

عادل طالبی، رئیس انجمن کسب‌وکارهای اینترنتی، با تاکید بر این موضوع که صحبت‌های رئیس صدا و سیما غیرقانونی نیست، گفت که این سازمان باید در قراردادش با شرکت توسکا، بندی برای استفاده از ظرفیت‌های خود در شرایط بحرانی درنظر می‌گرفت.