احتمالا این هفته خبرهایی از ورود استارتاپ‌ها به بازار بورس خواهیم شنید تا یکی از نقاط عطف این فضای نوآوری بعد از قریب به ۱۰سال از شروع فعالیت آن رقم بخورد. خبری که می‌تواند به معنای ورود به یک دوره تازه از حیات این بخش از اقتصاد کشور باشد. دوره‌ای که برخی بازیگران بزرگ و قدیمی‌تر لباس استارتاپی را از تن به در خواهند کرد و از این به بعد در ردای شرکت‌های بالغ و جاافتاده و غیراستارتاپی درگیر مسائل شرکتی و عرضه سهام و سود سهامداران و… خواهند شد و کمتر از آن‌ها خبرهای نوآورانه خواهیم شنید. و اما چه بر سر بازار استارتاپی کشور خواهد آمد؟
این دوره می‌تواند سرآغاز تازه‌ای برای اکوسیستم استارتاپی هم باشد. سرآغازی که از قضا این روزها شاهد نشانه‌هایی از بروز آن هم هستیم. سرآغازی برای ورود چهره‌ها و نام‌ها و برندهای تازه‌نفس و جدید به این فضا. اما این بازیگران تازه‌نفس در کدام حوزه‌ها ورود خواهند کرد و شیوه ورودشان به چه شکلی خواهد بود و نوع ورودشان چه تفاوتی با گذشته اکوسیستم استارتاپی و روند رشد استارتاپ‌ها در سال‌های گذشته خواهد داشت.
بازارهای تازه و تازه‌واردهای پولدار
یکی از جذاب‌ترین بازارهایی که در یکی‌دوسال آینده شاهد ورود بازیگران زیاد استارتاپی به آن خواهیم بود، بازار سلامت است. از یک‌سو بکر بودن و دست‌نخوردگی این فضا به‌دلیل مشکلات حقوقی و موانع و مجوزهای که در سال‌های گذشته وجود داشته و از سوی دیگر موج کرونا که اهمیت سلامت دیجیتال و آنلاین و جای خالی آن را برجسته کرد، باعث خواهد شد تا سرمایه‌های زیادی برای راه‌انداختن استارتاپ‌های سلامت به این سمت از حوزه کسب‌وکارهای آنلاین سرازیر شود. سرمایه‌هایی که همین حالا هم شاهد نقش‌آفرینی بخشی از آن‌ها هستیم.
ورود پلتفرم‌هایی چون مشورپ در حوزه مشاوره پزشکی و تبلیغات گسترده این اپلیکیشن برای گرفتن سهم از بازار پزشکی نشان‌دهنده این است که بازار سلامت چه ظرفیت بالایی برای راه‌اندازی استارتاپ در آینده نزدیک خواهد داشت. مشورپ از پمپ‌بنزین‌ها تا حاشیه اتوبان‌ها و خیابان‌ها را در قرق بیلبوردهای خود کرده و این برای یک اپلیکیشن تازه‌کار که هنوز مخاطب زیادی را نگرفته، نشان از یک برنامه مالی بزرگ برای تبلیغات محیطی دارد.
موج جدید شکست‌های بازار استارتاپی در ایران
و البته نشان از یک یا چند سرمایه‌گذار نسبتا قبراق که روی آینده این حوزه حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند. سرمایه‌گذارهایی که بیشتر از سمت بازارهای سنتی به سوی این بازارها جذب شده‌اند و آورده مالی‌شان اگرچه ممکن است خطرپذیر نباشد اما از نظر عدد و رقم خیلی قابل‌توجه‌تر از عدد و رقم‌های وی‌سی‌های استارتاپی است.
به‌خصوص وی‌سی‌هایی که در سال‌های گذشته چندان به حوزه سلامت روی خوش نشان نداده‌اند. از سوی دیگر این‌روزها اگر اپلیکیشن اسنپ را باز کنید، مدام با تبلیغ اسنپ‌دکتر که آخرین محصول این گروه استارتاپی است، مواجه خواهید شد. خدمتی جدید که بازار مشورت پزشکی و احتمالا نوبتدهی آنلاین را نشانه گرفته و دیر یا زود شاهد حمله قدرتمندتری از اسنپ به این بخش از مارکت هم خواهیم بود.
خطر اسنپ برای استارتاپ‌هایی که در سه‌چهارسال گذشته در این فضا حضور داشته‌اند اما به‌دلیل ضعف در برنامه‌ریزی استراتژیک و یا عدم موفقیت در جذب سرمایه‌های مورد نیاز، نتوانسته‌اند برندینگ و مارکتینگ مطلوبی انجام دهند، بسیار جدی است. خیلی دور از ذهن نیست که موج جدید شکست‌های استارتاپی در ایران در حوزه نوبتدهی آنلاین پزشکی باشد که اتفاقا کسب‌وکارهای خرد و متوسط زیادی هم در آن فعال هستند.
آموزش و ورود کنکوری‌ها به فضای آنلاین
یکی از بازارهای بزرگ ایران، بازار آموزش‌های کمک‌درسی است که سال‌هاست در ید قدرت چند نام و برند خاص بوده است. بازاری که ورود و فعالیت در آن همیشه به شایعات و ابهامات زیادی گره خورده و صحبت از «مافیا» در آن بخشی از هر خبر و تحلیلی بوده. ابهاماتی که انگیزه‌ها برای هرگونه نوآوری در آن را کم‌رمق کرده است. اما حالا به‌نظر می‌رسد وقتی استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای آنلاین در سال‌های گذشته بسیاری از بازارهای سخت سنتی از جمله بازار حمل‌ونقل را توانسته‌اند فتح کنند، انگیزه‌های جدیدی به این بخش تزریق شده تا فعالان آن به فکر راه‌انداختن پلتفرم‌های آنلاین بیفتند.
اعلام حضور کسب‌وکار آنلاینی چون تام‌لند که این‌روزها شاهد تبلیغات زیادش در سطح شهر تهران هستیم، نشان می‌دهد آموزش‌های کمک‌درسی به‌زودی شاهد یک یا دو رقیب بزرگ در حوزه آنلاین خواهند بود. همه‌گیری کرونا و ازدست‌رفتن بخش بزرگی از بازار موسسات حضوری کنکور هم مزید بر علت شده است. اما نکته جالب توجه در این بخش اینکه به‌نظر می‌رسد، همان معلم‌ها و مدیران مدارسی که روزگاری پایه‌گذار اولین موسسات بزرگ کنکور در کشور شده‌اند، اینجا هم می‌خواهند در نقش سرمایه‌گذار و بازیگر اصلی میدان را از سرمایه‌گذارهای استارتاپی بربایند و اجازه عرض اندام به آن‌ها ندهند.
روزهای پرتنش اما جذاب در انتظار کسب‌وکارهای آموزش آنلاین
نکته مشهود این بازار این است که سرمایه‌گذارهای قدر و باسابقه‌ای در میان موسسات کنکوری وجود دارد که وقتی شستشان باخبر شود، آینده این فضا به کجا خواهد رفت، برای ورود به این آینده آنلاین با دست پر وارد میدان می‌شوند و نبرد سخت و البته پرهزینه‌ای را راه خواهند انداخت. پس حداقل در بخش آموزش‌های آنلاین بازار کنکور در ایران باید منتظر روزهای پرتنش، پربرخورد و البته جذابی برای کسب‌وکارهای آنلاین بود.
بازاری که به‌شدت می‌تواند در کنار خود یک بازار فرعی چون حوزه پلتفرم‌های ارتباط تصویری را هم رشد دهد و بزرگ کند. چراکه زیرساخت آموزش آنلاین چیزی جز برقراری ارتباط راحت و بی‌دردسر تصویری بر بستر وب نیست. موضوعی که در غیاب حضور پلتفرم‌های شناخته‌شده‌ای چون زوم، اسکایپ، گوتومیتینگ و کمبودهای مشهود بازیگران فعلی داخلی چون اسکای‌روم، باید منتظر سر برآوردن یکی‌دوبازیگر جدید با هدف گرفتن بازار کنکوری‌ها باشیم.
بازارهای قدیمی، بازیگران جدید
اما همه بازیگران تازه دوره جدید حیات استارتاپ‌ها به بازارهای دست‌نخورده و بکر تعلق نخواهند داشت. کرونا باعث شده تا برخی حوزه‌های جذابی که در سال‌های گذشته بازیگران قدرتمند و یکه‌تازی پیدا کرده بودند، به‌کلی تعطیل شوند و به‌نوعی به نقطه صفر بازگردند. نقطه‌ای که فرصت مناسبی به کسانی می‌دهد که همیشه گوشه چشمی به این بازارها داشته‌اند اما از ترس فاصله زیادی که در بدو ورود با قدیمی‌های آن خواهند داشت، از این بازارها صرف نظر می‌کردند.
حوزه‌هایی چون گردشگری، غذا، رویداد و… که بازیگران استارتاپی شناخته‌شده‌ای دارند حالا به نقطه‌ای از رکود رسیده‌اند که سرمایه‌گذارها و سرمایه‌دارهای دیگر را تحریک کرده که از همین حالا دست به کار شوند تا با بازشدن دوباره این بازارها بعد از فروکش‌کردن کرونا(اگر فروکشی در کار باشد البته!) به‌عنوان برندهای شناخته‌شده سهم بگیرند از این بازارها. بیلبوردهای پیلاپیلا با چهره خندان خداداد عزیزی و طوطی سندباد نشسته بر شانه‌اش، یکی از نشانه‌های چنین تحولی در اکوسیستم استارتاپی است.
کم‌رنگ‌شدن منش استارتاپی
ما شاهد ورود بازیگرانی هستیم که به‌نظر می‌رسد پول زیادی دارند، از تعلیق فعلی برخی بازارهای آنلاین می‌خواهند فرصت بسازند و برخلاف استارتاپ‌های بزرگ فعلی کشور، فرصت زیادی هم برای آزمون‌وخطا و روش‌های استارتاپی ندارند. آن‌ها از همان ابتدا به سراغ بیلبوردهای سطح شهر و تبلیغات گسترده محیطی و تلویزیونی می‌روند و سرمایه‌ای را که معمولا استارتاپ‌ها در سال سوم یا چهارم فعالیت خود برای کارهای مارکتینگ‌شان هزینه می‌کنند، همان ابتدا و به شکل پارتیزانی می‌خواهند خرج کنند. البته اینجا روی سخن صرفا با تازه‌‌واردهایی است که برای ساختن بیزنس‌های واقعی آمده‌اند وگرنه با مترومعیار این روش و منش می‌توان از خصولتی‌هایی چون توسکا که یک‌شبه به فکر راه‌اندختن وی‌او‌دی افتاده‌اند هم یاد کرد.
شروع یک دوره خاص در اکوسیستم استارتاپی
تازه‌واردهای بازار آنلاین ایران چند ویژگی خاص دارند: هم پول زیادی در جیب‌شان دارند، هم سرمایه‌گذارها و مالک‌هایشان از بازار سنتی آمده‌اند و هم بازی را از آخر شروع کرده‌اند. اگر این‌روزها صحبت از بورس، اسم برخی از بزرگترین استارتاپ‌های ایران را برای اولین بار به گوش مردم رسانده، شاهد دوره‌ای از حیات اقتصاد آنلاین کشور هستیم که برخی نام‌ها و برندها قبل از اینکه اولین مشتری خود را دشت کنند، بیلبوردهای شهر را فتح می‌کنند.
البته که نام‌ها و برندهای جاافتاده استارتاپی در این حوزه‌ها بیکار نخواهند نشست و با تجربه و دانش و تیم‌های باهوش و چابکی که در این سال‌ها تدارک دیده‌اند، کماکان نبض بازی آنلاین اقتصاد ایران را در دست خواهند داشت اما سرشاخ شدن آن‌ها با این تازه‌واردها می‌تواند شطرنج‌ها و تحولات تازه‌ای را رقم بزند. این یک دوره خاص برای اکوسیستم استارتی و بازار استارتاپی است. دوره‌ای با موفقیت‌های یک‌شبه و البته سیاهه‌ای از شکست‌های پرهزینه. بازی قشنگی شکل گرفته و باید کناری ایستاد و از این نبرد آنلاین لذت برد.
دیدگاه کاربران