دیجیکالا قرار بود در هفته نخست مرداد ماه، به عنوان نخستین شرکت استارتاپی وارد بورس شود اما این اتفاق هنوز رخ نداده است؛ کارشناسان نیز نظرات مثبت و منفی‌ای نسبت به حضور چنین بخش‌هایی در بازار سرمایه دارند.
زمزمه‌های ورود شرکتهای استارتاپی و نوآور به بازار، روز به روز بلندتر می‌شود. موضوعی که موافقان و مخالفان سرسختی دارد.
موافقان، نیاز استارتاپها به تجربه راه‌های جدید تامین سرمایه و همچنین بهره‌مندی آنها از معافیت‌ها و تخفیفات مالیاتی را از جمله دلایل دفاع خود از این ایده می‌دانند. آنها معتقدند نباید از ترس شکست، سقفی را برای رشد تیم‌های استارتاپی که حالا بزرگ شده‌اند و آمادگی ورود به بازار سرمایه را دارند، تعیین کرد.
دولتی‌ها حتی در سطح رئیس‌جمهور، در صف مقدم حمایت از این موضوع ایستاده‌اند. همین هم، یکی از دلایل نگرانی مخالفان برای روند شتابزده بورسی شدن استارتاپها است. آنها معتقدند دولت تنها باید در مقام ناظر باشد و این همه هیجان‌زدگی، تردیدبرانگیز است.
ایرادات در صورت‌های مالی حسابداری و ضعف در حاکمیت شرکتی، از دیگر ابهاماتی است که منتقدان را وادار می‌کند کمی با احتیاط به موضوع نگاه کنند.
عرضه اولیه‌ای که انجام نشد
در این مورد که چه شرکت‌هایی قرار است بورسی شوند، آمار و اسامی مختلفی اعلام شده است. امیر ناظمی، رییس سازمان فناوری اطلاعات، ابتدای اردیبهشت امسال اعلام کرد چهار شرکت صبا ایده (بنیان‌گذار کلوب، میهن‌بلاگ، صباویژن، آپارات و فیلیمو)، کافه بازار، تپسی و دیجیکالا، تا پایان تابستان به بورس می‌روند. به گفته این مقام مسئول آنها می‌توانند تحت یک تابلو در بازار عرضه شوند.
در تیر ماه اما فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی، با نمایندگان پنج شرکت دیجیکالا، کافه بازار، تپسی، شیپور، فیلیمو در این باره دیدار کرد و از عرضه سهام دیجیکالا در هفته نخست مرداد ماه خبر داد. به گفته وی، با ادامه این روند، پنجمین شرکت در هفته آخر شهریور ماه در بازار سرمایه عرضه می‌شود.
با وجود این، رضا غلامعلی‌پور معاون پذیرش و بازاریابی فرابورس هفتم مرداد ماه، با اعلام نام چهار شرکت نخست از میان اسامی بالا، تاکید کرد که آنها درخواست‌های خود را برای ورود به فرابورس ارائه داده‌اند و شرایط ورود آنها در حال بررسی است.
هر چند، اخبار عمدتا به ورود استارتات‌ها به بورس اشاره دارند، با توجه به مقررات سخت‌گیرانه این نهاد برای پذیرش شرکت‌ها به نظر نمی‌رسد چنین امکانی وجود داشته باشد؛ به گفته غلامعلی‌پور نیز، شرایط استارتاپها برای ورود به «فرابورس»، در حال بررسی در هیات پذیرش است.
اما آیا تیم‌های استارتاپی آماده ورود به به بازار سرمایه هستند؟
مولوی: بهترین زمان برای ورود استارتاپها به بازار سرمایه است
پیمان مولوی، دبیر کل انجمن اقتصاددانان ایران در پاسخ به این پرسش گفت: اقتصاد ایران ناچار است در مسیر جهانی حرکت کند. در سال‌های ۲۰۰۱ و ۲۰۰۲ میلادی، حباب دات‌کام در آمریکا ایجاد شد اما در ایران، شرکت‌هایی مانند دیجیکالا، اسنپ، تپسی و دیگر شرکتهای بزرگ حوزه اقتصاد دیجیتال، هنوز وارد بازار سرمایه نشده‌اند.
وی افزود: بهتر است فرصت حضور چنین شرکت‌هایی در بورس فراهم شود؛ چرا که درک مردم، بسیار بالاتر از نگرانیهایی است که در این حوزه مطرح می‌شود.
مولوی تاکید کرد: اکنون، بهترین زمان برای ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه است؛ چرا که نقدینگی بسیار زیادی وارد بورس شده است. حضور شرکتهای آینده‌دار و رشدمحور در این بازار، هم به نفع آنهاست و هم مردم.
به گفته وی، حضور شرکت‌هایی فناور می‌تواند بورس را نیز مدرن‌تر کند؛ همانگونه که در کشورهایی مانند آمریکا، انگلستان و آلمان حضور چنین مجموعه‌هایی به تامین مالی آنها به صورت نسبی کمک کرده است.
این کارشناس بازار بورس تاکید کرد: اگر روزی تحریم‌ها برطرف شوند و شرکتهای بزرگ بین‌المللی قصد سرمایه‌گذاری در اقتصاد کشور را داشته باشند، می‌توانند سهام شرکتهای دیجیتال‌محور را خریداری کنند و با روشی استاندارد، به مدیریت این شرکت‌ها وارد شوند.
مولوی، ورود شرکتهای دیجیتال‌محور و فناور به بورس را موضوعی گریزناپذیر دانست و افزود: البته این شرکت‌ها را دیگر نمیتوان استارتاپ نامید؛ چرا که در واقع آنها به حدی از رشد رسیده‌اند که اکنون باید وارد بورس شوند.
به گفته این کارشناس بازار سرمایه، از جمله راه‌های ورود استارتاپها به فرابورس، اختصاص تابلوی مستقل به آنهاست؛ همانگونه که در لندن و نیویورک دیده می‌شود.
پیمان مولوی، کارشناس بازار بورس: اکنون، بهترین زمان برای ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه است؛ چرا که نقدینگی بسیار زیادی وارد بورس شده است. حضور شرکتهای آینده‌دار و رشدمحور در این بازار، هم به نفع آنهاست و هم مردم
هیجان در بورس طبیعی است
دبیرکل انجمن اقتصاددانان ایران، در پاسخ به این پرسش که آیا هیجانی بودن فضا، شرایط را برای حضور استارتاپها در بورس نگران‌کننده نمی‌کند؟ گفت: جنس بورس بر مبنای هیجان قرار دارد و بالا و پایین رفتن قیمت‌ها در این فضا طبیعی است. در این میان، برخی نیز بر اساس افق دید خود ممکن است دست به ریسک‌هایی بزنند؛ در حالی که دیگران آن افق‌ها را نمی‌بینند.
مولوی تاکید کرد: البته بنیان بازار سرمایه در ایران، فاصله‌ای ۳۰۰ ساله با انگلستان و ۲۰۰ ساله با آمریکا دارد. در نتیجه ساختارهای بورس کشور، قرار نیست یک‌شبه به حد چنین کشورهایی برسد و این موضوع به زمان نیاز دارد.
وی افزود: اقتصاد ایران، شرایط پرنوسانی دارد و از آن سو، واقعیت‌هایی مانند تورم ۵۰ درصدی، افزایش شش برابری نقدینگی و چهاربرابری پایه پولی و رشد اقتصادی صفر در ۱۰ سال اخیر نیز وجود دارد. در چنین شرایطی کارشناسان باید نگران کلیت اقصاد کشور باشند؛ نه رخدادهایی که در بورس می‌گذرد.
دبیر کل انجمن اقتصاددانان ایران گفت: بازار سرمایه با ورود مردم به بلوغ نزدیک‌تر می‌شود؛ گرچه بدون شک افراد علاقه‌مند به این حوزه نیاز به آموزش و افزایش آگاهی نیز دارند.
مولوی افزود: در روزهای اخیر، یکی از نمادهای بورسی که برای آن صف خرید تشکیل شده بود، منحل شد. در واقع افرادی که روی این نماد سرمایه‌گذاری کرده بودند بررسی لازم را روی آن نداشتند؛ خرید سهام نباید بر مبنای سیگنال‌فروشی انجام شود و مردم به تدریج، تجربه لازم را در این حوزه‌ها کسب می‌کنند.
صفایی: ورود استارتاپها به بورس اثربخش است
آرمان صفایی، فعال استارتاپی نیز نسب به ورود استارتاپها به بازار سرمایه خوشبین است. به اعتقاد وی، باید به این موضوع، مستقل از اوضاع و شرایط بازدهی فعلی این بازار نگاه کرد.
وی گفت: بورس ممکن است در کوتاه‌مدت شرایط بسیار متفاوتی داشته باشد. اما ورود استارتاپها و به طور کلی اقتصاد دیجیتال به بازار سرمایه، مساله مهم دیگری است که باید آن را در بلندمدت دید.
صفایی، حضور شرکتهای استارتاپی را در بورس «اثربخش» توصیف کرد و افزود: حضور این شرکت‌ها در جمع بزرگان کسب‌وکار ایران و هم‌افزایی این دو گروه، منافع عظیمی برای کشور به همراه خواهد داشت.
این فعال استارتاپی تاکید کرد: به دلیل ماهیت مالی نسبتا متفاوت این کسب‌وکارها، آنها احتمالا ورود سخت‌تری را به بازار سرمایه تجربه می‌کنند؛ چرا که وجود زیان انباشته در اینگونه شرکت‌ها تا حدی طبیعی است. بنابراین ورود استارتاپها به بورس نیاز به همراهی و انعطاف بیشتری از سمت نهادها و رگولاتوری دارد.
وی افزود: آغاز این فرایند، راه را برای بسیاری از استارتاپ‌های بعدی باز می‌کند؛ در نتیجه دولت باید رویکرد حمایتی نسبت به موضوع داشته باشد.
این فعال استارتاپی با اشاره به نگرانیهایی چون زیان انباشه استارتاپها و حوزه اثرگذاری وسیع آنها در کشور و حتی مسائل امنیتی، تاکید کرد: چنین مواردی نباید نگاه حمایتی دولت را کمرنگ کند؛ چرا که این مسائل را می‌توان با گفتگو حل کرد.
آرمان صفایی فعال استارتاپی: به دلیل ماهیت مالی نسبتا متفاوت این کسب‌وکارها، آنها احتمالا ورود سخت‌تری را به بازار سرمایه تجربه می‌کنند؛ چرا که وجود زیان انباشته در اینگونه شرکت‌ها تا حدی طبیعی است. بنابراین ورود استارتاپها به بورس نیاز به همراهی و انعطاف بیشتری از سمت نهادها و رگولاتوری دارد
نامداری: خوب است اما با احتیاط
اما نیما نامداری، کارشناس اقتصادی با تردید بیشتری به موضوع نگاه می‌کند. وی عرضه سهام شرکتهای نوآور حوزه فناوری در بورس را به خودی خود رخداد مثبتی می‌داند اما تاکید می‌کند که این شرکت‌ها، نباید بدون رعایت ملاحظه‌ها و ضوابط لازم، وارد بورس شوند.
نامداری در این مورد گفت: افزایش تعداد شرکتهای بورسی، هم به رشد بازار سرمایه کمک می‌کند و هم باعث بالا رفتن شفافیت شرکت‌ها و بهبود راهبری شرکتی آنها می‌شود. اما ورود استارتاپها به بورس نباید با شتاب همراه باشد.
وی افزود: شرکتی باید در بورس عرضه شود که حداقلی از حسابرسی و راهبری شرکتی را داشته باشد؛ به این معنا که ضوابط مالی آن مجموعه باید احراز شده باشد، اما ممکن است بررسی استانداردهای لازم در شرکتهای استارتاپی، قربانی عجله برای ورود آنها به بازار سرمایه شود.
بورس که افت کند، استارتاپها بیشترین آسیب را می‌بینند
این کارشناس اقتصادی با اشاره به هیجانات حاکم بر بازار سرمایه و وضعیت غیرطبیعی بورس گفت: در چنین شرایطی، مبنای بخش زیادی از سرمایه‌گذاری‌هایی که افراد انجام می‌دهند، تحلیل اصولی سهام شرکت‌ها نیست.
نامداری تاکید کرد: اگر شرکتهای استارتاپی وارد بورس شوند، بدون شک با رشد قیمت جدی مواجه می‌شوند، اما این رفتار هیجانی تا ابد ادامه نمی‌یابد و به هر حال، بازار به سمت ثبات می‌رود؛ در نتیجه با افت مقطعی مواجه می‌شود.
وی ادامه داد: عرضه عجولانه سهام استارتاپها این احتمال را در پی دارد که با تثبیت و افت بازار، بیشترین کاهش قیمت‌ها در این حوزه رخ دهد. چنین تجربه تلخی، کار را برای شرکتهای مشابهی که در آینده می‌خواهند وارد بورس شوند، سخت می‌کند.
نیما نامداری کارشناس اقتصادی: اگر شرکتهای استارتاپی وارد بورس شوند، بدون شک با رشد قیمت جدی مواجه می‌شوند، اما این رفتار هیجانی تا ابد ادامه نمی‌یابد و به هر حال، بازار به سمت ثبات می‌رود؛ در نتیجه با افت مقطعی مواجه می‌شود
معضل ارزشگذاری دارایی‌های نامشهود
این کارشناس بازار سرمایه، مهم‌ترین داریی‌‌های شرکتهای استارتاپی را از نوع نامشهود دانست و افزود: آنها عموما دارایی‌هایی چون املاک، ماشین‌آلات و تجهیزات، در اختیار ندارند و در مقابل، داده، وفاداری مشتریان، نرم‌افزار و الگوریتم‌های فنی، مهم‌ترین داشته‌های آنهاست.
نامداری تاکید کرد: در ایران هنوز برای ارزشگذاری دارایی‌های نامشهود، تجربه زیادی وجود ندارد و متخصصان و کارشناسان چندانی که بتوانند برای آنها قیمت تعیین کنند، تربیت نشده‌اند. با آغاز فرایند عجولانه برای حضور استارتاپها در بورس، ممکن است زمان لازم برای یادگیری و آزمون و خطا در این حوزه از دست برود و اکوسیستم ناچار شود با هزینه زیادی، اصول لازم را فرابگیرد.
عرضه محدود با هدف کشف قیمت
به اعتقاد این کارشناس اقتصادی، بهتر است استارتاپها با هدف کشف قیمت در بازارهای فرابورس عرضه شوند و اگر موضوع در این سطح باشد، معقول است؛ اما بسیاری از آنها برای عرضه سهام خود به عنوان شرکت سهامی عام در بورس، آماده نیستند.
نامداری در این مورد افزود: شاید تنها کافه بازار در چنین حدی باشد اما در مورد دیگر استارتاپها، هنوز بسیار زود است که بتوان آنها را به عنوان شرکت بورسی مطرح کرد.
وی با اشاره به اینکه برخی اخبار حاکی از برنامه‌ریزی برای ورود استارتاپها به فرابورس است گفت: نباید فراموش کرد که این بازار نیز اهمیت خاص خود را دارد؛ اکنون بسیاری از شرکتهای مطرح مانند بانک‌ها در فرابورس عرضه شده‌اند. هر چند این فضا، اهمیت کمتری نسبت به بورس دارد ولی نمیتوان گفت سهام عرضه شده در آن جدی نیست.
نامداری معتقد است می‌توان تابلویی اختصاصی را برای استارتاپها در نظر گرفت که به عنوان تجربه‌ای اولیه و محدود و بیشتر با هدف کشف قیمت، وارد فرابورس شوند.
گلشنی: سهام استارتاپها پر نوسان خواهد بود
ابراهیم گلشنی، کارشناس بازار سرمایه نیز از منتقدان ورود استارتاپها به بورس است. وی به ویژه به مشکلات موجود در مورد ارزش‌گذاریی دارایی‌های نامشهود این شرکت‌ها اشاره می‌کند.
وی در این مورد گفت: برای ارزشگذاری شرکتهای دارایی‌محور، شاخص‌ها و روش‌های مختلفی در حوزه‌های حسابرسی، حقوقی و مالی وجود دارد، در مورد دارایی‌های نامشهود نیز در دنیا مدل‌ها و شاخص‌هایی شکل گرفته‌اند، ولی در ایران هنوز چندان شناخته شده نیستند.
گلشنی ادامه داد: استارتاپها دارایی مشهودی ندارند، داشته اصلی آنها مشتری است. حتی برخی از آنها ارزش افزوده خاصی نیز ایجاد نکرده‌اند؛ برای مثال پلتفرمی را ارائه کرده‌اند که خریدار و مشتری را به یکدیگر وصل می‌کند. ممکن است شرایط کشور به سمتی برود که افراد قدرت خرید چندانی نداشته باشند و کمتر از این اپ‌ها استفاده کنند. در کل، مشتریان آنها ثابت نیستند و ممکن است فردی یکبار خرید انجام دهد و ماه‌ها سراغ این پلتفرم‌ها نرود.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: چنین شرایطی ارزش سهام آنها را با نوسان مواجه می‌کند. حتی انعکاس تجربه‌های کاربری منفی افراد در شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند روی قیمت سهام چنین پلتفرم‌هایی اثر منفی بگذارد.
ابراهیم گلشنی کارشناس بازار سرمایه: برای ارزشگذاری شرکتهای دارایی‌محور، شاخص‌ها و روش‌های مختلفی در حوزه‌های حسابرسی، حقوقی و مالی وجود دارد، در مورد دارایی‌های نامشهود نیز در دنیا مدل‌ها و شاخص‌هایی شکل گرفته‌اند، ولی در ایران هنوز چندان شناخته شده نیستند
ثبات مالی ندارند
وی نبود ثبات در قوانین مربوط به استارتاپها را مشکل دیگری در این حوزه دانست و افزود: تصمیمات ناگهانی نهادهای نظارتی، ممکن است کسب و کار آنها را با چالش مواجه کند. در برخی حوزه‌ها نیز اصلا قوانینی وجود ندارد. قبل از ورود استارتاپها به بازار بورس، باید تکلیف این مسائل مشخص شود.
گلشنی گفت: در کشورهای دیگر، استارتاپها با بهره‌گیری از مدل‌های ارزشگذاری دارایی غیرمشهود، وارد بورس شده‌اند اما ساختار اقتصادی آنها با ایران متفاوت است. اکنون ثبات لازم، در اقتصاد کشور وجود ندارد و نمیتوان از همان مدل‌ها بهره گرفت.
وی بیان کرد: ساختار مالی استارتاپها در ایران بسیار شکننده است و برخی از آنها با وجودی که بزرگ شده‌اند به احتمال زیاد به سوددهی چندانی نرسیده‌اند و شاید زیان‌ده هم باشند. ورود به بورس و حتی فرابورس شرایطی دارد در حالی که تیم‌های استارتاپی در ایران جوانند و بعید است به ثبات مالی رسیده باشند.
آیا استارتاپها می‌توانند در روزهای آینده به لیست عرضه اولیه بازار سهام اضافه شوند؟
دیدگاه کاربران