همه ما با روش‌های مرسوم طوفان فکری به عنوان راهی برای خلق ایده‌های نو آشنا هستیم. برای این کار، معمولا در اتاقی می‌نشینید و هر چیزی که به ذهنتان می‌رسد را بر روی یک تخته وایت‌برد ثبت می‌کنید. برای تقویت ایده‌های خود ممکن است در مورد کلمات مختلف فکر کنید یا از گوگل برای جستجوی بیشتر استفاده کنید.
اما ترفندهای جایگزین زیادی، چه به صورت انفرادی و چه به صورت گروهی برای مقابله با مشکلات و توسعه ایده‌های جدید وجود دارد.
این روش‌ها از مدل‌های دارای ساختار تا ترفندهای در ظاهر احمقانه را پوشش می‌دهند. در این مقاله قصد داریم به بهترین تمرینات و تکنیک‌های خلاقانه طوفان فکری بپردازیم تا بتوانید در حل مشکلات از آنها استفاده کنید.
تکنیک‌های طوفان فکری
- ایجاد داستان تصویری
- ایجاد نقشه ذهنی
- ایجاد بانک کلمات
- C.A.M.P.E.R
- تجزیه و تحلیل W.O.T
- پیش نویس صفر
- طوفان فکری معکوس
در ادامه به تشریح هر یک از این تکنیک‌ها می‌پردازیم:
1. ایجاد داستان تصویری
اگر در حال تلاش برای طراحی یک فرآیند هستید، داستان نویسی مصور به شما کمک می‌کند تا بررسی کنید آیا درک جمعی شما از یک مشکل، با راه حل پیشنهادی در تضاد است یا خیر و در کدام قسمت به تفکر یا تحقیق بیشتری نیاز دارید. با ایجاد یک داستان بصری، برای کشف مشکل در قالب یک داستان، تیم شما قادر خواهد بود تا نحوه تعامل و ارتباط ایده‌ها برای دستیابی به راه حل را بررسی کند.
یادداشت‌های چسبنده دوست شما هستند. چند دقیقه وقت بگذارید و ایده‌های خود را در یادداشت‌های جداگانه‌ای بنویسید. نیازی نیست که این یادداشت‌ها، افکار کاملی باشند. نکاتی که به ذهنتان می‌رسد، تصاویر، اطلاعات کاربر و موارد مشابه می‌تواند به شما در مشاهده روابط جدید بین اجزای مختلف کمک کند.
هنگامی که یادداشت‌های زیادی برای بررسی دارید، ترتیب آنها را روی بُرد مشخص کنید. سازماندهی ایده‌های خود به عنوان یک دنباله پیوسته به شما کمک می‌کند تا ارتباطات جدیدی بین آنها پیدا کرده و موضوعات اضافی که در مسیر هدف نهایی شما نیستند را حذف کنید.
چرا استفاده از این تکنیک طوفان فکری موثر است؟
- داستان تصویری به شما کمک می‌کند تا ایده‌های خود را در یک مدل پیوسته ببینید.
- شما را قادر می‌سازد تا یک دید کلی از فرآیند فعلی یا جدید را داشته باشید (بدون غرق شدن در جزئیات آن)
- می‌توانید از هر جایی شروع کنید (از ابتدا، وسط یا پایان) و سپس به تکمیل قسمت‌های خالی بپردازید.
نحوه استفاده از این تکنیک در بازاریابی
ایجاد داستان مصور به ویژه برای بازاریابان مفید است. با استفاده از آن می‌توانید:
- فرآیند پیوسته یک کمپین بازاریابی را از ابتدا تا انتها مشخص کنید.
- با طراحی مراحل خاص، فرآیندهای داخلی مانند ایجاد بک لینک را بهبود بخشید.
- داستان یک ویدئو بازاریابی را از ابتدا تا انتها تصویر سازی کنید.
2. ایجاد نقشه ذهنی
امروزه ایجاد نقشه ذهنی به یک اصطلاح نسبتا متداول تبدیل شده است. در واقع بسیاری از انواع نرم افزارها، قالب‌های آماده‌ای را برای ایجاد نقشه ذهنی ارائه می‌کنند تا بتوانید با استفاده از آنها، داده‌های خود را بهتر سازماندهی کنید. علاوه بر آن، استفاده از آنها روش مناسبی برای سازماندهی ایده‌های شما نیز هست.
الف) برای ایجاد یک نقشه ذهنی در جهت خلاقیت (ابداع)، موضوع یا مشکلی که می‌خواهید برای حل آن اقدام کنید را در وسط برگه یا بُرد خود بنویسید (می‌توانید این کار را در کامپیوتر انجام دهید، اما استفاده از وایت‌برد برای انجام آن ایده‌آل است).
ب) سپس این مشکل را با عباراتی که نیازهای شما را بهتر توصیف می‌کند، احاطه کنید. به عنوان مثال اگر مشکل شما کمبود ترافیک وب سایت است، برخی اصطلاحات برای نوشتن در اطراف آن می‌تواند “ترفیک ارگانیک”، “محتوای مورد اعتماد”، “SEO” و “استراتژی ویدئویی” باشد.
پ) به این ترتیب نقشه ذهنی شما دارای یک لایه (لایه اول) است. اکنون به هر یک از نیازهای خود یک لایه دیگر اضافه کنید و در آن توضیح دهید که چگونه می‌توانید هر یک از این چالش‌ها را حل کنید. به عنوان مثال، در مورد SEO ممکن است موارد زیر را بنویسید: مجموعه عناوین مورد نیاز، استراتژیست اختصاصی سئو و دوره بازاریابی ویدئویی.
با استفاده از مراحل ذکر شده در بالا، نقشه ذهنی خود را گسترش دهید تا زمانی که مشکل شما به اندازه کافی به قسمت‌های قابل کنترل تقسیم شده باشد. این روش یک تکنیک فوق العاده برای حل مسئله است و باعث ایجاد پاسخ‌های خلاقانه‌ای می‌شود که بدون این روش ممکن است از آنها غافل باشید.
چرا استفاده از این تکنیک طوفان فکری موثر است؟
- ایجاد نقشه ذهنی به شما این امکان را می‌دهد تا از هر نقطه‌ای که می‌خواهید شروع کرده و مجموعه‌ای از فرآیندهای بالقوه را ایجاد کنید.
- نیازی به مرتب کردن در ذهن نیست، چرا که بعدا هم می‌توانید آنها را اولویت بندی کنید.
- می‌توانید هزاران ایده مرتبط با موضوع را در حین کار اضافه کنید. در واقع با ایجاد نقشه ذهنی، احساس محدودیت نخواهید کرد.
نحوه استفاده از این تکنیک در بازاریابی
در بازاریابی نیز می‌توانید از ایجاد نقشه ذهنی برای حل مشکلات استفاده کنید (مانند مثال ذکر شده). همچنین می‌توانید از آن برای دستیابی به اهداف زیر استفاده کنید:
- نقشه‌های محتوا را برای کل وب سایت یا وبلاگ خود تهیه کنید. می‌توانید با یک موضوع کلی شروع کرده و سپس شاخه‌های مختلفی برای هر موضوع فرعی ایجاد کنید.
- ایده‌های کمپین بازاریابی را به موضوعات اصلی و فرعی تقسیم کنید.
- برای قرار دادن سرنخ‌های مختلف در کمپین‌های قطره‌ای بخصوص، سناریوهای بله/خیر ایجاد کنید.
3. ایجاد بانک کلمات
ایجاد بانک کلمات (Word Banking) یک اصطلاح فانتزی برای عبارت تداعی کلمات (word association) است. اما کاری که با کلمات در این روش انجام می‌شود، بسیار پیچیده تر از تداعی کلمات می‌باشد.
در حالی که تداعی کلمات، بیشتر بر روی جفت کلمه تمرکز می‌کند، در روش ایجاد بانک کلمات از شما خواسته می‌شود تا گروه‌های بزرگی از اصطلاحات را تشکیل دهید که همه آنها، یک یا چند موضوع محدود را تشریح می‌کنند. ایجاد بانک کلمات با اهداف تجاری می‌تواند به شما در تقسیم یک پروژه به بخش‌های قابل کنترل کمک کند (مانند آنچه در ایجاد نقشه ذهنی رخ می‌دهد).
سپس هنگامی که بانک کلمات شما تکمیل شد، می‌توانید بین اصطلاحات بدست آمده ارتباط برقرار کرده و از این ارتباطات برای ایجاد ایده‌هایی استفاده کنید که برخورداری از مهمترین خصوصیات مورد نیاز شما را تضمین می‌کند.
چرا استفاده از این تکنیک طوفان فکری موثر است؟
- تداعی کلمات یک اقدام نسبتا ساده بوده و نیاز به تلاش زیادی ندارد (به راحتی با یک ایده بزرگ شروع کرده، سپس هر چیزی که به ذهنتان می‌رسد را یادداشت کنید).
- نیازی به دانستن چگونگی، چرایی و زمان اجرای یک ایده ندارید.
- بانک کلمات با دانش و آگاهی شما ایجاد می‌شود. اگر فکر می‌کنید که چیز جدیدی به ذهنتان نمی‌رسد، وقت آن است که تحقیقات بیشتری انجام دهید.
نحوه استفاده از این تکنیک در بازاریابی
ایجاد بانک کلمات برای پروژه‌های محتوا ایده‌آل است و می‌تواند پیشرانه‌ای برای تحقیق کلمات کلیدی عمیق‌تر باشد. از ایجاد بانک کلمات برای موارد زیر استفاده کنید:
- هر آنچه را که راجب یک موضوع می‌دانید و می‌خواهید در وبلاگ یا وب سایت خود به آن بپردازید، روی کاغذ بیاورید.
- بدون احساس محدودیت مانند آنچه در فرآیند رایج تحقیق کلمات کلیدی وجود دارد، از ایده‌های استفراغ کلمات (Word Vomit) برای پست‌های وبلاگ خود استفاده کنید.
- مشخص کنید که شما و هم تیمی‌هایتان در چه قسمت‌هایی نیاز به آموزش بیشتری دارید. به عنوان مثال، اگر بخواهید برای عبارت “بهینه سازی نرخ تبدیل”، بانک کلمات ایجاد کنید و عبارت “تست A/B” در بین آنها مطرح نشود، ممکن است زمان آن فرا رسیده باشد که همگی در یک دوره CRO (Conversion Rate Optimization) ثبت نام کنید!
4. S.C.A.M.P.E.R
S.C.A.M.P.E.R اساسا فرآیندی برای گسترش و بهبود ایده‌ها با آزمایش و بررسی آنها از زویای مختلف است. به ازای هر حرف از عبارت S.C.A.M.P.E.R، یک سوال مرتبط در مورد پروژه یا مشکل مورد نظر از خود بپرسید:
- Substitute (جایگزینی): اگر مولفه X را با Y عوض کنیم، چه اتفاقی برای پروژه می‌افتد؟
- Combine (ترکیب): اگر مولفه X و Y را با هم ترکیب کنیم، چه اتفاقی برای پروژه می‌افتد؟
- Adapt (سازگاری): برای انطباق این پروژه با چارچوب متفاوت، چه تغییراتی باید انجام شود؟
- Modify (اصلاح): برای ایجاد ارزش بیشتر در این پروژه، چه مواردی را می‌توانیم اصلاح کنیم؟
- Put to another use (کاربرد متفاوت): این پروژه چه کاربرد و استفاده‌های دیگری می‌تواند داشته باشد؟
- Eliminate (حذف): جهت ساده سازی پروژه، چه مواردی را می‌توانیم حذف کنیم؟
- Reverse (معکوس): چگونه می‌توانیم این پروژه را مجددا سازماندهی کنیم تا موثرتر عمل کند؟
این تکنیک شما را مجبور می‌کند تا با روش‌های متفاوتی به پروژه یا مشکل خود نزدیک شوید. هر سوال از شما می‌خواهد که کمی بیشتر در مورد مسئله تحقیق کرده و قابلیت‌های جدید را در نظر بگیرید.
چرا استفاده از این تکنیک طوفان فکری موثر است؟
- C.A.M.P.E.R به شما کمک می‌کند تا فراتر از مفروضات از پیش تعیین شده در مورد محصول یا پروژه خود فکر کنید.
- سوالاتی که با Could و Would شروع می‌شود، اجازه می‌دهند تا ذهن شما با حداقل تعهد برای هرگونه تغییر یا جایگزینی آماده باشد.
- به شما اجازه می‌دهد تا یک فرآیند را بهبود دهید، حتی اگر معتقید که این فرآیند به شکل مطلوب خود در حال انجام است.
نحوه استفاده از این تکنیک در بازاریابی
در حالی که S.C.A.M.P.E.R ممکن است یک فعالیت طوفان فکری برای تیم‌های توسعه محصول بنظر برسد، اما برای تیم‌های بازاریابی نیز می‌تواند کاربردی باشد. از آن برای موارد زیر استفاده کنید:
- یک فرآیند فعلی (مثل تحقیق کلمات کلیدی یا تحقیقات بازار) را با کمک جایگزینی، ترکیب و تطبیق وظایف بهبود دهید.
- کپی یک پست از وبلاگ یا کمپین را با ایجاد تغییرات فرضی که می‌تواند باعث بهبود عملکرد آن بخش شود، بهینه سازی کنید. این تغییرات می‌تواند ساختاربندی بخش مربوطه را آسان‌تر کند.
- یک کمپین قطره‌ای ایجاد کنید که با کمک تغییر یا جایگزینی برخی از پیام‌های ایمیل، بطور موثری باعث تبدیل سرنخ‌ها می‌شود.
5. تجزیه و تحلیل S.W.O.T
کارآفرینان و رهبران کسب و کار دقیقا می‌دانند که تجزیه و تحلیل SWOT چیست. این تکنیک می‌تواند به عنوان یک تمرین طوفان فکری نیز مفید باشد.
S.W.O.T مخفف عبارات نقاط قوت (Strengths)، نقاط ضعف (Weaknesses)، فرصت‌ها (Opportunities) و تهدیدها (Threats) است. نقطه شروع داستان شما، هنگامی است که یک شرکت را راه اندازی می‌کنید (در واقع، هیچ کتاب درسی مربوط به تجارت در جهان وجود ندارد که شبیه این جمله در آن وجود نداشته باشد).
علاوه بر اینکه موسس یک شرکت ممکن است از روش تجزیه و تحلیل SWOT برای ایجاد مدل کسب و کار خود استفاده کند، افراد حاضر در جلسات طوفان فکری نیز می‌توانند از همین روش برای سازماندهی بهتر ایده‌های خود استفاده کنند.
هنگام انجام طوفان فکری، تجزیه و تحلیل SWOT نباید چندان پیچیده باشد. در واقع این روش می‌تواند به اندازه ایجاد چهار ستون بر روی تخته وایت‌بُرد در طول جلسات ایده‌پردازی، ساده باشد. به عنوان مثال، وقتی به طراحی یک لوگوی جدید فکر می‌کنید، از خود بپرسید که چه چیزهایی را در مورد لوگوی فعلی خود بیشتر از بقیه دوست دارید (نقاط قوت). چه مواردی را در آن دوست ندارید (نقاط ضعف)؟ چه چیزهای بیشتری باید داشته باشد (فرصت‌ها)؟ چه لوگوهای مربوط به شرکت‌های دیگر را باید مورد توجه قرار دهید (تهدیدها)؟
چرا استفاده از این تکنیک طوفان فکری موثر است؟
- تجزیه و تحلیل .S.W.O.T قبل از بروز مشکل، بطور موثری شما را برای حل آن آماده می‌کند.
- باعث می‌شود تا مزایا و معایب رقابتی را در نظر بگیرید (ملاحظاتی که اغلب پس از طوفان فکری به آن پرداخته می‌شود)
- به یک دید بسیار دقیق‌تر و جامع‌تر از آنچه می‌توان بهبود بخشید، دست پیدا خواهید کرد.
نحوه استفاده از این تکنیک در بازاریابی
از تجزیه و تحلیل S.W.O.T معمولا در تجارت و کارآفرینی استفاده می‌شود، اما بازاریابان نیز می‌توانند از آن استفاده کنند:
- قبل از راه اندازی یک کمپین اجتماعی یا کمپین موتورهای جستجو، با ارزیابی فرصت‌ها و تهدیدهای ممکن، آن را بهبود دهید.
- با تجزیه و تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای پروژه، پلن پروژه بهتری برای مشتریان خود ایجاد کنید.
- یکی از فرآیندهای موجود در تیم خود را بررسی کنید، مانند واگذاری فروش یا تولید محتوا.
6. پیش نویس صفر
پیش نویس صفر یک تکنیک ایده‌پردازی است که اغلب توسط نویسندگان مورد استفاده قرار می‌گیرد و در اصل نوعی از آزاد نویسی متمرکز به شمار می‌رود. اگر از بازاریابان و متخصصان این حوزه هستید، پیش نویس صفر می‌تواند به وسیله سازماندهی چیزهایی که در حال حاضر می‌دانید، کمک کند تا روی مراحل اولیه یک پروژه جدید تمرکز کنید و ایده‌های اولیه شما را از ذهنتان به روی کاغذ انتقال دهد.
از موارد زیر می‌توانید استفاده کنید:
- هر آنچه را که در حال حاضر راجب موضوع مورد نظر می‌دانید بنویسید.
- بنویسید که چه چیزهایی می‌خواهید یا نیاز دارید که راجب موضوع مورد نظر بدانید، اما در حال حاضر از آنها اطلاعی ندارید.
- این روش، اهمیت موضوع را برای شما برجسته می‌کند.
- هر چیز دیگری که مورد علاقه شماست، اضافه کنید (فرصتی است تا هر آنچه که در سر شما جریان دارد را به دنیای واقعی بیاورید).
روش پیش نویس صفر به این معنی است: هر آنچه که می‌توانید در مورد موضوعات خود فکر کنید را روی کاغذ بیاورید. بنابراین اگر نامرتب و بدون تمرکز بنظر می‌رسند، نگران نباشید. هدف از این کار، تنها عبور از مراحل اولیه است که اغلب متخصصان خلاق در مراحل اولیه یک پروژه جدید دچار مشکل می‌شوند.
چرا استفاده از این تکنیک طوفان فکری موثر است؟
- تکنیک پیش نویس صفر به شما اجازه می‌دهد تا ایده‌های خود را در جملات مرتبط به منسه ظهور رسانده و از این رو دارای حداقل محدودیت هاست.
- این روش مخصوصا برای کسانی که تمایل دارند ایده‌های خود را بنویسند، مناسب است.
- برخلاف استفاده از وایت‌بُرد، پیش نویس صفر به شما این امکان را می‌دهد تا افکار خود را در یک چارچوب دائمی مستند کنید.
نحوه استفاده از این تکنیک در بازاریابی
تکنیک پیش نویس صفر، کاربردهای زیادی در بازاریابی دارد. استفاده از آن برای موارد زیر توصیه می‌شود:
- یک پست وبلاگ، مقاله یا یک صفحه را از ابتدا تا انتها بدون وقفه پیش نویس کنید.
- یک طرح اولیه برای ویدئو بازاریابی یا ویدئو تبلیغاتی ایجاد کنید.
- دنباله پروژه مشتری یا پروژه داخلی را ترسیم کنید.
7. طوفان فکری معکوس
در برخی از شرکت‌ها و نهادهای دولتی، امنیت داده‌ها بالاترین اولویت را دارد. در واقع، این موضوع به قدری مهم است که این سازمان‌ها اقدام به استخدام هکرهایی می‌کنند (که بسیاری از آنها مرتکب جرایم اینترنتی شده‌اند) تا سیستم آنها را هک کرده و نقاط ضعف را شناسایی کنند.
عبارت “معکوس” به امنیت اشاره دارد. در این تکنیک شما شرکت خود را هک می‌کنید که به عنوان یکی از بهترین راه‌ها برای محافظت از سرور در برابر نفوذ محسوب می‌شود. این موضوع می‌تواند برای ما الهام بخش باشد.
وقتی فرآیند طوفان مغزی را معکوس کنید، اساسا بجای ایجاد راه حل، بدنبال ایجاد مشکل هستید. اما ممکن است بپرسید که چرا باید این کار را انجام بدهید؟ ایجاد مشکلات به شما می‌آموزد که چه کارهایی را نباید انجام دهید تا با نیازهای پروژه خود بیشتر آشنا شوید. فکر کردن به این موضوع مانند هک کردن شرکت خودتان برای یافتن نقاط ضعف آن است.
به عنوان مثال، می‌خواهید برای شناساندن یک محصول جدید، آگاهی ایجاد کنید. به عنوان یک بازاریاب، کانال‌های تبلیغاتی زیادی را در اختیار دارید، اما نمی‌دانید چگونه از آنها استفاده کرده یا از کجا شروع کنید. در یک جلسه طوفان فکری معکوس، ممکن است به موارد زیر برسید:
- از لینک‌دهی صفحات خرید محصول خودداری کنید.
- در مورد محصول توییت نزنید.
- ویژگی‌های محصول خود را مورد انتقاد قرار دهید.
بدیهی است که اگر هدف شما تبلیغ محصول است، این موارد ایده‌های وحشتناکی به حساب می‌آیند. اما اگر این ایده‌ها را معکوس کنید، بطور موثری سه نقطه شروع عالی برای یک کمپین حمایتی ایجاد کرده‌اید: مجموعه‌ای از پست‌های وبلاگ را به محصول خود لینک‌دهی کنید، یک کمپین توییتری در مورد محصول خود ایجاد کنید و ویژگی‌های خاص محصول که انتظار می‌رود مخاطبان، بیشترین تمایل را به خواندن و شنیدن راجب آنها دارند را شناسایی کنید.
چرا استفاده از این تکنیک طوفان فکری موثر است؟
- طوفان فکری معکوس به شما می‌گوید که از انجام چه کارهایی باید اجتناب کنید.
- شروع کردن با آنچه نباید انجام دهیم از آنچه که باید انجام شود آسان‌تر است (معمولا دومی باعث می‌شود احساس کنیم چیزی به ذهن‌مان نمی‌رسد).
- به شما کمک می‌کند تا از سردرگمی در تصمیم‌گیری در مراحل اولیه ایده‌پردازی جلوگیری کنید.
نحوه استفاده از این تکنیک در بازاریابی
همانطور که در بالا اشاره شد، می‌توانید از طوفان فکری معکوس برای دستیابی به اقداماتی جهت تبلیغ محصول جدید استفاده کنید. همچنین می‌توانید از آن برای موارد زیر نیز استفاده کنید:
- با بدترین مشتریانی که می‌توانید به شرکت خود جلب کنید، آشنا شوید، آنها به شما خواهند گفت چه سرنخ‌هایی را باید دنبال کنید.
- بدترین جملاتی که می‌توانید در تبلیغ خود استفاده کنید را ایجاد کرده تا به شما بگویند از چه لحن و کلماتی باید در کمپین‌ها استفاده کنید.
- تعیین کنید که شکست برای تیم شما به چه شکل خواهد بود، سپس می‌توانید از آن برای رسیدن به مقاصد و اهداف جدید استفاده کنید.
در بخش دوم این مقاله به معرفی و توضیح تمرینات ویژه برای استفاده در جلسات گروهی می‌پردازیم.
منبع: Hubspot
مترجم: معین رفیعی مهر
دیدگاه کاربران