اکوسیستم استارتاپی امارات متحده عربی

امارات متحده عربی، یکی از کشور های عربی منطقه منا (خاور میانه و شمال آفریقا) است که در دهه گذشته شاهد پیشرفت چشمگیری در وضعیت کارآفرینی و اکوسیستم استارتاپی خود بوده است. در این مقاله به طور مختصر به بررسی مسیر طی شده، شرایط و اجزا این اکوسیستم، چالش ها و دورنمای اکوسیستم کسب و کار این کشور می پردازیم.

امارات متحده  عربی، با مساحت 83600 کیلومتر مربع در سال 2020 حدود 10 میلیون نفر جمعیت را در خود جای داده است. این کشور در یکی از استراتژیک ترین نقاط جهان واقع شده است و با خلیج فارس، عربستان سعودی، عمان و قطر مرز مشترک دارد و با تقریبا 8 ساعت سفر به هر نقطه دنیا، به بیش از 80 درصد جمعیت جهان دسترسی دارد.

نظام حکومتی این کشور پادشاهی مطلقه فدرال است و از هفت شیخ نشین تشکیل شده است. پایتخت آن ابوظبی و دبی یکی از مهم ترین شهر های آن است. هرچند که این کشور تا سال های اخیر قوانین مهاجرتی نسبتا سخت گیرانه ای داشته است اما حدود 70 درصد جمعیت آن، مهاجرانی از 200 ملیت متفاوت هستند.

این کشور از حدود 40 سال قبل اصلاحات جدی را در سیستم اقتصادی خود آغاز کرد و از کشور بیابانی و مردمی صحرا نشین به یکی از پیشرفته ترین و ثروتمند ترین کشور های جهان و میزبان بسیاری از شرکت های قوی بین المللی تبدیل شد. اقتصاد ابوظبی پایتخت این کشور بیشتر بر سوخت های فسیلی و اقتصاد دبی بر کسب و کار، تجارت و حمل و نقل استوار است. همچنین ابوظبی یکی از امن ترین شهر های جهان است و سهم بسیار زیادی از GDP این کشور را تشکیل می دهد.

امارات دارای 7 امین منابع بزرگ نفت و گاز در جهان است ولی با این وجود این کشور برنامه ریزی های بلند مدتی برای کاهش سهم درآمد های نفتی از GDP خود داشته و دارد. به طوری که GDP این کشور در سال 2019 برابر 421 میلیارد دلار و سهم درآمد های نفت و گاز از آن تقریبا برابر 17 درصد می باشد. واحد پولی این کشور درهم است و هر درهم امارات برابر با 0.27 دلار آمریکا است.

اکوسیستم استارتاپی امارات

پایه های اکوسیستم این کشور از حدود سال 2010 گذاشته شده است. امروزه به یکی از پیشرو ترین کشور های استارتاپی در منطقه منا تبدیل شده است. مطابق با گزارش منتشر شده از GEM بسیاری از مردم این کشور نگاه مثبتی به کارآفرینی دارند، کارآفرینان این کشور، از جایگاه شغلی بالایی برخودار هستند و رسانه ها در سطح گسترده ای، مسائل مربوط به استارتاپ ها را پوشش می دهند.

طبق آمار منتشر شده توسط مرکز آمار دبی، استارتاپ هایی که در مراحل اولیه کسب و کار خود هستند، تقریباً پنجاه درصد شرکت های ثبت شده در این شهر را تشکیل می دهند. وزارت اقتصاد امارات متحده عربی گزارش داده است که بیش از 94 درصد شرکت های فعال در امارات متحده عربی، شرکت های کوچک و متوسط ​​هستند و بیش از 86 درصد کل نیروی کار در بخش خصوصی را تشکیل می دهند.

مطابق با آمار منتشر شده توسط وزارت اقتصاد امارات، سهم کسب و کار های کوچک و متوسط (SMEs) از GDP برابر  53 % در سال 2019 بوده است. دلایلی زیادی وجود دارد که این کشور را به مقصدی جذاب برای کسب و کار های کوچک و متوسط که به دنبال افزایش مقیاس هستند تبدیل می‌کند که خلاصه  این دلایل عبارتند از:

رایج بودن زبان انگلیسی در این کشور یکی از نکات برجسته امارات نسبت به دیگر کشور های عرب زبان و خاورمیانه است. زیرساخت های بسیار پیشرفته و موقعیت استراتژیک این کشور، مالیات های بسیار کم، تنوع و پذیرش فرهنگی بالا با وجود عربی بودن کشور، جمعیت ثروت مند با فرهنگ مصرف کننده به عنوان مشتریان ، حمایت های مالی و معنوی بسیار از طرف دولت و منابع مالی متنوع از دلایل اصلی هستند.

همچنین تمرکز و تمایل رهبران این کشور برای پیشرفت فناوری و نوآوری، تبدیل شدن از مصرف کننده فناوری به تولید کننده فناوری و برنامه ریزی های کوتاه مدت و طولانی مدت برای بهبود رتبه های شاخص آسانی کسب و کار (رتبه 16 در 2019) و شاخص جهانی نوآوری ( رتبه 34 در سال 2020) و … امارات را در خط مقدم تحولات دیجیتالی منطقه قرار داده است و اکوسیستم آن را تبدیل به محل مناسبی برای پیشرفت کرده است. به گفته آمار ها بیش از 1770 شتاب دهنده، مرکز رشد ، نهاد های حمایت کننده و شرکت های سرمایه گذاری خطر پذیر در اکوسیستم این کشور وجود دارد.

طبق گزارش Magnitt، در سال 2019 تعداد 126 معامله سرمایه گذاری در استارتاپ های اماراتی انجام شده است که مبلغ 418 میلیون دلار در کل سرمایه گذاری ها است هرچند که در این سال، برای اولین بار، مصر بیشترین تعداد معاملات را در سراسر منطقه داشت – 25 درصد – اما امارات متحده عربی باز هم بیشترین (60 درصد) سرمایه گذاری جذب شده را به خود اختصاص داد.

همچنین طبق گزارش 100Arab startups shaping the forth industrial revolution که توسط مجمع جهانی اقتصاد در اوایل سال 2019 منتشر شد 21 استارتاپ از 100 استارتاپ برتر منتشر شده در این گزارش، اماراتی بودند.

همچنین در سال 2019 ، Careem اولین یونیکورن امارات و منا شد، این استارتاپ توسط رقیب بین المللی خود ،Uber با قیمت 3.1 میلیارد دلار خریداری شد.

در سال 2020 نیز امارات متحده عربی معاملات بزرگ از جمله (EMPG ($150M), Kitopi ($60M), and SellAnyCar ($35M داشت و بیشترین سهم را از کل مبالغ سرمایه گذاری شده در منطقه (59 درصد) به خود اختصاص داد. با این وجود کشورهایی مانند مصر و عربستان سعودی بیش از 100٪ افزایش در مبالغ سرمایه گذاری خود از نیمه سال 2019  به نیمه سال 2020 داشتند، در حالی که امارات متحده عربی به طور متوسط 28٪ افزایش ​​داشته است.

این سه کشور از نظر کل مبالغ سرمایه گذاری شده در استارتاپ هایشان و تعداد معاملات جزو 3 کشور برتر در منطقه خود بودند. حوزه های خرده فروشی، سلامت، بازی زنجیره تامین از حوزه های سودآور سرمایه گذاری در چند سال اخیر بوده اند. همینطور e-commerce ، fintech، املاک و مستغلات و … از اصلی ترین حوزه های سرمایه گذاری بوده اند.

استارتاپ ها

در ادامه به 10 استارتاپ برتر امارات از نظر میزان جذب سرمایه مطابق با گزارش Magnitt می پردازیم.

Careem

یک پلتفرم اینترنتی برای منطقه خاورمیانه است. Careem، پیشگام صنعت حمل و نقل و سواری مسافران منطقه، در حال گسترش فعالیت های خود به حمل و نقل انبوه، تحویل و امکانات پرداخت، جهت تبدیل شدن به ابزار قدرتمند زندگی روزمره ساکنان منطقه است. Careem در جولای 2012 تأسیس شد و توسط Uber در سال 2020 خریداری شد. Careem در بیش از 100 شهر در 14 کشور جهان فعالیت می کند و بیش از یک میلیون فرصت شغلی در منطقه ایجاد کرده است.

این شرکت حتی پس از خریداری شدن توسط Uber با قیمت 3.1 میلیارد دلار، به جذب سرمایه خود ادامه داد و توانست با جذب سرمایه به مبلغ 771.7 میلیون دلار در هفت دوره تأمین مالی، به عنوان استارتاپ برتر از نظر میزان جذب سرمایه در امارات و کل منطقه MENA شناخته شود.

Souq

در سال 2005 تاسیس شد و به یکی از معروف ترین وب سایت های تجارت الکترونیکی در منطقه تبدیل شده است و برای فروشندگان خرده فروش، در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بازار فراهم می کند. این استارتاپ در کل، 425 میلیون دلار جذب سرمایه کرده است و در مارس 2017، در یک اقدام مهم دیگر، Amazon اعلام کرد که Souq را به قیمت 580 میلیون دلار خریداری می کند، پس از آن Souq به Amazon تغییر نام داد.

EMPG

Emerging Markets Property Group شرکتی است که خدماتی را به شرکت های املاک و مستغلات ارائه می دهد و همچنین درگاه های املاک آنلاین را اداره می کند. املاک و مستغلات همیشه یک صنعت بزرگ در امارات متحده عربی بوده است. این شرکت در مجموع 160 میلیون دلار سرمایه جذب کرده است.

Bayut.com در امارات متحده عربی و در خارج از امارات متحده عربی نیز، صاحب پرتال های املاک پیشرویی است و خدماتی را ارائه می دهد که جست و جوی املاک را در سراسر جهان، به خصوص خاورمیانه و آسیای جنوبی سریعتر و آسان تر می کند. به جز Bayut در خود امارات متحده عربی، EMPG شرکت مادر Bproperty در بنگلادش، Zameen در پاکستان و Mubawab در مراکش است، اخیرا نیز  Jumia House مصر را برای گسترش حضور خود در این کشور خریداری کرد.

Property finder

یک پلتفرم لیست آنلاین برای املاک مسکونی و تجاری است. دلالان، نمایندگان و صاحبان املاک و مستغلات می توانند املاک را به صورت رایگان در این بستر لیست کنند، با این حال، آنها باید هزینه لیست های ویژه را پرداخت کنند. افراد می توانند از این طریق ملکی را خریداری کنند، اجاره دهند و یا با مالکان ارتباط برقرار کنند.

این شرکت در سال 2018 حدود  120 میلیون دلار سرمایه جذب کرد و کل سرمایه آن از ابتدای تاسیس در سال 2005 تا به الان به 142 میلیون دلار می رسد. این شرکت مانند EMPG ، در تلاش بوده است تا از طریق خرید شرکت های محلی مرتبط در دیگر کشور ها، گسترش یابد. از جمله این خریدها می‌توان به Bahrain Property World ، eSimSar و JRD Group مستقر در دبی اشاره نمود.

Starzplay

یکی از بزرگترین شرکت های سرگرمی در منطقه، در مجموع 125 میلیون دلار سرمایه جذب کرده است. این شرکت یک وب سایت سرگرمی در سال 2014 تأسیس کرده است، که به کاربران خود از 19 کشور در سراسر خاورمیانه و شمال آفریقا تجربه منحصر به فرد تماشای فیلم ها، نمایش های تلویزیونی، مستندها و برنامه های استودیوهای بین المللی را ارائه می دهد. این شرکت با شرکت بین المللی Starz که متعلق به Lionsgate است همکاری دارد.

از دیگر شرکت هایی که در Starzplay سرمایه گذاری کرده اند می توان به سومین شرکت مدیریت دارایی بزرگ جهان، (State Street Global Advisors (SSGA و همچنین شرکت های سرمایه گذاری رسانه ای و فناوری SEQ Capital Partners و Delta Partners اشاره کرد.

Waddi

این شرکت در سال 2015 تاسیس شده است و ارائه دهنده خدمات خرید آنلاین مواد غذایی با طیف گسترده ای از محصولات، در امارات و عربستان سعودی است. از زمان تاسیس، این شرکت موفق به جذب 97 میلیون دلار شده است که 67 میلیون دلار آن در دور جذب سرمایه سری A خود در سال 2016 بوده است که توسط گروه مسافرتی Al Tayyar مستقر در عربستان سعودی هدایت می شد. این بزرگترین جذب سرمایه سری A توسط یک استارت آپ در تاریخ خاورمیانه بود. پس از افزایش مقایسه سریع، این شرکت در سال 2019 توسط هلدینگ اماراتی Majid Al Futtaim که مالک و اداره کننده هتل ها، مراکز خرید و بسیاری از مشاغل دیگر در خاورمیانه، آفریقا و آسیا است، خریداری شد.

Yellow door

این شرکت که در سال 2015 تاسیس شده است، یک توسعه دهنده تجاری انرژی خورشیدی است که مستقر در امارات متحده عربی است. این شرکت به سرعت در حال رشد است و راه حل های بهره وری و بهینه سازی انرژی و انرژی خورشیدی و اجاره ملزومات آن را، به مشاغل تجاری و صنعتی ارائه می دهد. در مجموع 65 میلیون دلار از سری A جذب سرمایه کره است. در ماه May سال 2019 ، هلدینگ Majid Al Futtaim  با این شرکت قرارداد امضا کرده است که تا بهار سال 2020 فروشگاه های Carrefour این هلدینگ در اردن به انرژی خورشیدی مجهز شوند که نشان دهنده اشتهای روزافزون انرژی های تجدیدپذیر در منطقه است.

Fetchr

یک برنامه خدمات باری و زنجیره تامین مستقر در امارات متحده عربی است که خدمات تحویل نامه و تدارکات را ارائه می دهد و در سال 2012 تأسیس شده است. Fetchr موفق شد در سه دور جذب سرمایه خود، 52.1 میلیون دلار جمع کند. به گفته یک مقام ارشد این شرکت، Fetchr در 2019 سری C جذب سرمایه خود را آغاز خواهد کرد، که بطور قابل توجهی بزرگتر از سری B خواهد بود و در مجموع 41 میلیون دلار توسط سرمایه گذاران Majid Al Futtaim ، YBA Kanoo ، VentureSouq ، BECO Capital ، Swicorp ، Raed VC ، Iliad Partners و New Enterprise Associates تامین شده است.

HolidayMe

در سال 2014 راه اندازی شده است، یک بستر آنلاین است که راه حل های اختصاصی سفر را به مسافران سراسر خاورمیانه ارائه می دهد، از زمان تأسیس 39 میلیون دلار جذب سرمایه کرده است. این شرکت راه حل های بسته بندی سفارشی را ارائه می دهد که به مسافران امکان می دهد از طریق پکیج های سفارشی سفر شامل هتل ها، پروازها، فعالیت های گشت و گذار و حمل و نقل هزینه های خود را کاهش دهند. طبق آمار سال 2018، HolidayMe طی چند سال گذشته رشد زیادی در خاورمیانه تجربه کرده است، نرخ رشد معاملات این شرکت سالانه 163٪ بوده است.

Namshi

یک سایت تجارت الکترونیکی مستقر در دبی که برند های کفش و لباس را ارائه می دهد. این شرکت موفق شده است قبل از خریداری شدن توسط Emaar Properties، در مجموع 33 میلیون دلار سرمایه جذب کند. Emar قبلاً 51 درصد از سهام Namshi را به قیمت 151 میلیون دلار در ماه مه 2017 خریداری کرده بود و گروه GFG حدود 49 درصد سهام را حفظ کرد. در اوایل سال 2019، این شرکت باقیمانده سهام GFG را با قیمت 129 میلیون دلار خریداری کرد و ارزش این شرکت را تقریباً به 263 میلیون دلار رساند.

همچنین استارتاپ های JustMop ،Wrappup ،InstaShop ،ShortPoint ،Souqalmal ،TheList ،Unnyhog ،Boxit ،Shedd و ChefXchange جزو استارتاپ ها اماراتی بودند که در سال 2020 بیش از 1 میلیون دلار جذب سرمایه داشته اند.

استارتاپ های SellAnyCar.com ، The Modist، Mumzworld ، Property Finder، Fetchr، EMPG از گزینه های محتمل UNICORN بعدی این منطقه محصوب می شوند.

و استارتاپ های Souqalmal.com ، Beehive، yallacompare ، Bayzat، The Luxury Closet جزو استارتاپ هایی بودند که رشد بسیار سریعی را در سری اول جذب سرمایه خود داشته اند.

سرمایه گذاران خطر پذیر

سرمایه گذاران اکوسیستم استارتاپی امارات از گروه های مختلفی تشکیل شده اند. فرشتگان سرمایه گذار، شتاب دهنده ها، مراکز رشد، Vc ها و خانواده های ثروتمند بومی سرمایه گذار و …. بخشی از اکوسیستم امارات را تشکیل می دهند. در ادمه به طور خلاصه به برخی از مشهورترین آن ها می پردازیم.

Wamda Capital

این صندوق سرمایه گذاری در مراحل ابتدایی فعالیت در منطقه MENA سرمایه گذاری می کند. این صندوق با گرایش صنعتی، هم در استارتاپ های متمرکز بر فناوری و هم غیر فناوری سرمایه گذاری می کند. همچنین از استارت آپ های فراتر از سرمایه گذاری مالی پشتیبانی می کند و به آنها کمک می کند تا رشد کرده و حداکثر توانایی خود را داشته باشند. مطابق با گزارشات موجود از زمان تاسیس در بیش از 36 شرکت سرمایه گذاری کرده است.

Flat6Labs Abu Dhabi

شعبه ابوظبی این شتاب دهنده، یک قطب جهانی برای نوآوری دیجیتالی است که از کارآفرینان بومی و خارجی برای راه اندازی مشاغل دیجیتال در ابوظبی و با هدف افزایش مقیاس به بازارهای منطقه ای و جهانی پشتیبانی می کند. Flat6Labs ابوظبی با پشتیبانی twofour54 در مراحل ایده اولیه و رشد از استارت آپ ها پشتیبانی خواهد کرد و تا کنون بیش از 15 سرمایه گذاری داشته است.

BECO Capital

یک شرکت سرمایه گذاری خطرپذیر است که سرمایه رشد اولیه و پشتیبانی را برای شرکت های فناوری در منطقه MENA با تمرکز بر کشور های عضو شورای همکاری خلیج فارس فراهم می کند. این شرکت تاکنون حدود 22 سرمایه گذاری داشته است.

STC Ventures

یک صندوق سرمایه گذاری خطر پذیر است که به طور مستقل مدیریت می شود و سرمایه گذار مجری آن، شرکت مخابرات عربستان است. STC بر سرمایه گذاری های سهام محور متمرکز است که به ایجاد شرکت های پیشرو در بخش فناوری اطلاعات، ارتباطات از راه دور و رسانه های دیجیتال / سرگرمی کمک می کند.

Womena

WOMENA یک شرکت سرمایه گذاری فرشته است که کارآفرینان و سرمایه گذاران را با محوریت حمایت از تنوع و شمول در منطقه توانمند و آموزش می دهد.

چالش های اکوسیستم استارتاپی امارات

با وجود تلاش های زیاد و اشتیاق زیاد اکوسیستم این کشور برای پیشرفت، همچنان چالش های بسیاری در مسیر کارآفرینان وجود دارد. شرایط بد کار خارجی ها، مقررات و محدودیت های دست و پا گیر، متوسط سطح تحصیلات پایین جمعیت بومی، توزیع ناعادلانه مشاغل دولتی مابین مهاجران و بومی ها، نوآوری پایین با وجود تلاش های بسیار و هزینه های بسیار بالا راه اندازی کسب و کار به نسبت دیگر کشور ها از مشکلات زیادی است که در این اکوسیستم وجود دارد که به طور خلاصه به آن ها می پردازیم:

– مطابق با اظهارات وزیر اقتصاد امارات، با وجود برنامه ریزی های زیاد در حوزه ی فناوری و نوآوری، این کشور فقط از 8 درصد پتانسیل دیجیتال خود استفاده می کند. همچنین سرمایه گذاران حوزه تکنولوژی ترجیح می دهند که در خارج از این کشور سرمایه گذاری کنند.

– بسیاری از سرمایه گذاران این کشور، افراد ثروتمندی هستند که ثروت خود را به طور سنتی کسب کرده اند و با مفاهیم سرمایه گذاری خطر پذیر آشنا نیستند. آن ها مایلند سود زیادی را در مدت زمان کم و با ریسک کم به دست بیاورند.

– همچنین مشکلات زیادی در مباحث کار برای این کشور وجود دارد. با وجود اینکه متوسط سطح تحصیلات افراد بومی در این کشور زیاد است و بیش از 80 درصد جمعیت آن را خارجی ها تشکیل می دهند. اما بیش از 80 درصد از جوانان بومی عرب با وجود رزومه ضعیف تر نسبت به رقیبان خارجی شان در مشاغل دولتی مشغول به کار هستند. همچنین شرایط کار، حساب های بانکی و ویزا برای خارجی ها به شدت سخت گیرانه و همراه با دشواری های زیاد است که البته دولت به طور مداوم در پی اصلاح آن هاست.

– یکی از اصلی ترین مشکلات این اکوسیستم، فرآیند پیچیده، قوانین دست و پا گیر و هزینه های بالا راه اندازی یک کسب و کار به نسبت دیگر کشور هاست. امارات متحده عربی یک کشور گران قیمت برای استارت آپ ها محصوب می‌شود. هزینه راه اندازی مشاغل در امارات متحده عربی در سال 2017 برابر 13.4 درصد از درآمد سرانه است که تقریباً دو برابر هزینه در عربستان سعودی است که 8.8 درصد است.

هرچند که امارات به طور معمول مالیات زیادی دریافت نمی کند اما کارمزد های سنگینی که برای فرآیند های اداری خود وضع کرده، کار را برای کارآفرینان جوان سخت کرده است. فرآیند طولانی و سخت دریافت جواز کار، افتتاح حساب بانکی و اجاره اجباری محل کار از دیگر مشکلاتی است که بروکراسی های طولانی این اکوسیستم، برای استارتاپ ها به وجود آورده است.

به طور مثال استارتاپ ها باید با توجه به تعداد کارمندان خود اعم از اینکه کارمندان نیاز به حضور به دفترکار دارند یا نه، فضای کاری با متراژی مشخص را اجاره کنند که هر کارمند در آن سرانه مشخصی دارد. قوانین اجاره ملک با دریافت کل مبلغ اجاره به صورت یکجا و هزینه های استخدام، حقوق و ویزا برای کارمندان، از دیگر مشکلات کارآفرینان است.

کرونا و تاثیر آن بر اکوسیستم امارات

در دوران همه گیری کرونا، کسب و کار های نوپا امارات نیز، مانند بقیه کشور ها دچار مشکلات زیادی شدند. از دست دادن قسمت جدی درآمد ها و مشتریان، ناتوانی در مدیریت هزینه ها و انعطاف پایین در سازگاری با شرایط از مشکلات اصلی بوده است. همچنین کاهش توان مالی شرکت ها و تعدیل نیرو هایشان، باعث ایجاد موج جدیدی از رقبا شده است.

چرا که کارمندان تعدیل شده از فرصت های پیش آمده استفاده کرده اند و با استفاده از تخصصی که به دست آورده اند، با استفاده از کاهش هزینه های اجاره بها و دسترسی راحت به نیروی انسانی و بسته های حمایتی دولتی، در این دوره کسب و کار های خود را راه اندازی کرده اند. رصد شرایط نشان می دهد که این بیماری هرچند اثرات جبران ناپذیری بر بعضی کسب و کار ها داشته اما برای بسیاری دیگر به مثابه فرصتی است که با تجدیدنظر در چشم اندازهای رشد و اصلاح ساختار های بودجه بندی پایه های خود را محکم کنند.

دورنما و جمع بندی

علی رغم مشکلاتی که در مسیر رشد اکوسیستم این کشور در سال های مختلف قرار داشته است. مدیران و رهبران این کشور با پاسخ های سریع و پویا به مشکلات پیش آمده در حوزه های مشاغل و پشتیبانی توانسته اند گام های بزرگی بردارند. این کشور برنامه های زیادی برای بهبود اکوسیستم خود دارد .

بهبود رتبه شاخص جهانی نوآوری، تاسیس پارک ها، ایجاد منطقه های معاف از مالیات، برنامه انقلاب چهارم صنعی، برنامه 5 ساله تقویت نوآوری و برنامه ریزی های بلند مدت و کوتاه مدت توسعه و حمایت از R&D ها بخشی از برنامه ها و فعالیت های رهبران اکوسیستم این کشور برای حمایت از کسب و کار های کوچک و متوسط است.

همچنین با توجه به آغوش باز این کشور برای سرمایه گذاری های خارجی پیش بینی می شود که تا سال 2023 مبلغ سرمایه گذاری های خطر پذیر در این کشور به مبلع 300 میلیارد دلار نیز برسد و در طی 5 سال پیش رو تعداد نیرو های کاری که فقط در دبی در شرکت های مربوط به تکنولوژی کار می‌کنند از 25000 نفر به 40 هزار نفر برسد.

نویسندگان: هانیه عرب، زهرا رستگار