فیروزه پلت؛ راهکاری برای حل مشکل نقدشوندگی

روز دوشنبه رامین ربیعی مدیرعامل گروه مالی فیروزه در نشست خبری توضیحاتی درباره رونمایی از سامانه «فیروزه پلت» ارائه کرد. این سامانه که قرار است روز 10 مهرماه رونمایی شود، پلتفرمی برای انتقال مالکیت سهام استارتاپ ها خواهد بود.

طبق نظر بسیاری از کارشناسان، بزرگترین مشکل حال حاضر اکوسیستم استارتاپی ایران، عدم امکان نقدشوندگی سهام و مشکل خروج سرمایه گذاران است. مهمترین مسیرهای خروج استارتاپ ها در دنیا، ورود به بورس (عرضه عمومی سهام) و ادغام یا تملیک می باشد.
در حال حاضر شرایط استارتاپ های ایرانی و همچنین سازمان بورس به گونه ای است که به زعم اکثر فعالان اکوسیستم، ورود استارتاپ ها به بورس در آینده نزدیک رخ نخواهد داد. از طرفی شرایط مناسبی برای ادغام و فروش استارتاپ نیز در ایران وجود ندارد. چرا که در سطح بین المللی مسیر اصلی ادغام و تملیک، فروش استارتاپ به غول های حوزه آی تی مانند گوگل، آمازون و … است. مصداق بارز این نوع از خروج را می توان در تملک استارتاپ اماراتی «کریم» توسط «اوبر» دید. در حالی که در ایران شرکت هایی که توان تملک های این چنینی را داشته باشند هنوز شکل نگرفته اند.
در نتیجه سرمایه گذاری در استارتاپ های ایرانی از نگاه سرمایه گذاران سنتی یک مسیر پرمخاطره و بی پایان است. چرا که ریسک سرمایه گذاری در این حوزه بالاست و از طرفی نمونه موفقی از نقدشوندگی و خروج نیز تا کنون رخ نداده است.
در چنین شرایطی، گروه مالی فیروزه با راه اندازی فیروزه پلت قصد دارد مشکل نقدشوندگی دارایی سرمایه گذاران را تا حدی برطرف سازد. طبق صحبت های رامین ربیعی در نشست خبری روز دوشنبه، پلتفرم فیروزه پلت فضایی است که مالکین سهام استارتاپ ها می توانند تمایل خود به فروش سهام را ابراز نموده و از طرفی سرمایه گذارانی که قصد خرید سهام استارتاپ ها را دارند، از فرصت های سرمایه گذاری مطلع شوند. طبق توضیحات ارائه شده در این جلسه، فیروزه پلت ابزاری برای خرید و فروش مستقیم سهام نخواهد بود و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارد. مذاکرات نهایی در مورد قیمت و میزان خرید و فروش سهام در جلسات حضوری که توسط گروه فیروزه هماهنگی و مدیریت می شود، انجام خواهد شد.
پلتفرم های Forgeglobal و Funderbeam مهمترین نمونه های خارجی فیروزه پلت هستند که کارشان تسهیل نقدشوندگی و خرید و فروش سهام استارتاپ ها و شرکت های سهامی خاص است.

به نظر می رسد در شرایط فعلی اکوسیستم استارتاپی ایران، فیروزه پلت در صورتی که بر چالش های موجود فائق آید، می تواند به بهبود شرایط سرمایه گذاری خطرپذیر در ایران کمک شایانی نماید. برخی از این چالش ها به شرح زیر است:
1) با وجود تاکید مدیران گروه فیروزه مبنی بر محرمانه بودن اطلاعات سامانه فیروزه پلت، باز هم نگرانی هایی در مورد فاش شدن اطلاعات این سامانه وجود دارد. ظاهرا آنچه در سامانه قابل مشاهده است این است که X% از استارتاپ Y قابل فروش خواهد بود و مابقی اطلاعات در جلسات حضوری مطرح می شود. اما با توجه حساسیتی که در کشور ما در مورد محرمانگی اطلاعات وجود دارد همین مورد نیز می تواند تا حدی بازدارنده باشد.
2) در شرایطی که جذب سرمایه برای استارتاپ هایی که قصد افزایش سرمایه دارند به یک چالش جدی تبدیل شده است، طبیعتا یافتن خریدار برای سهام استارتاپ ها نیز چندان ساده نخواهد بود. هرچند احتمالا خرید و فروش سهام جزئی استارتاپ های بزرگ و شناخته شده در این سامانه به سادگی اتفاق می افتد.
3) در حال حاضر بسیاری از استارتاپ ها به ویژه استارتاپ های مراحل میانی و پایانی برای افزایش سرمایه با مشکل یافتن سرمایه گذار مناسب مواجه اند. اگر فرض کنیم سرمایه گذاری قصد ورود به حوزه Venture Capital را داشته باشد، با راه اندازی سامانه فیروزه پلت 2گزینه پیش روی وی قرار خواهد داشت، گزینه اول شرکت در دور افزایش سرمایه استارتاپ‌های متقاضی جذب سرمایه و گزینه دوم خرید سهام یکی از مالکین استارتاپ ها در سامانه فیروزه پلت.
در شرایطی که گزینه دوم برای سرمایه گذاران جذابتر باشد، ممکن است سامانه فیروزه پلت موضوع افزایش سرمایه را برای استارتاپ ها دشوارتر از قبل نماید. البته باید این نکته را در نظر گرفت که در صورتی که فعالیت این سامانه منجر به چند خروج و نقدشوندگی موفق شود، سرمایه گذاران بیشتری تمایل به سرمایه گذاری روی استارتاپ ها پیدا خواهند کرد و در نتیجه در میان مدت و بلندمدت شرایط جذب سرمایه بهبود پیدا خواهد کرد.
4) هرچند در شرایط فعلی، خرید و فروش سهام استارتاپ می تواند جایگزین خوبی برای روش های اصلی خروج نظیر ادغام و IPO شدن باشد، اما به طور کلی محدودیت های زیادی در این روش وجود دارد. چرا که فروش بخشی از سهام استارتاپ توسط بنیانگذاران یا سرمایه گذاران می تواند منجر به تغییر ترکیب سهامداران شده و در برخی موارد تضاد منافع ایجاد کند. علاوه بر این معمولا شرایط خاصی در قراردادهای بین سهامداران لحاظ می شود که کار فروش سهام به شخص بیرونی را دشوار می کند. بندهایی مانند حق تقدم خرید سهام واگذار شده (ROFR) و حق فروش همزمان (Tag Alog) می تواند در مواردی مانع از فروش سهام مالکین به شخص بیرونی شود.

با در نظرگرفتن موارد فوق، همانطور که گفته شد فیروزه پلت می تواند تا حدی مشکل نقدشوندگی در اکوسیستم استارتاپی ایران را برطرف سازد تا انگیزه سرمایه گذاران سنتی برای ورود به این فضا بیشتر شود.