پروفایل علی‌بابا

علی‌بابا برندی از هلدینگ «توشا» (توسعه تجربه شایسته سفر) برای خرید بلیت هواپیما، قطار، اتوبوس و همچنین خرید تور و رزرو هتل داخلی و خارجی است. آژانس هواپیمایی علی‌بابا به عنوان پایه‌ی علی‌بابای امروز توسط مجید حسینی‌نژاد تاسیس شده بود که پس از شکست برخی کسب‌وکارهای دیگرش و دیدن موفقیت آژانس هواپیمایی به فکر تازه‌ای افتاد. با دعوت از نیما قاضی و با الهام از سایت Ctrip، نهایتا در مرداد ماه سال 1393 سایت علی‌بابا راه‌اندازی شد.

علی‌بابا کار خود را با فروش بلیت هواپیما آغاز کرد و در ادامه در کنار اضافه کردن امکان خرید بلیت قطار و اتوبوس، به گسترش خدمات پشتیبانی خود نه تنها در بحث فروش، بلکه در مشاوره و راهنمایی سایر موارد مربوط به سفر و گردشگری پرداخت. در سال‌های اخیر نیز امکان خرید تور و رزرو هتل داخلی و خارجی را به بستر خود اضافه کرده تا همچنان جایگاه اول را در حوزه گردشگری آنلاین، حفظ کند.

وضعیت فعلی

گروه علی‌بابا در حال حاضر متشکل از شرکت‌های علی‌بابا (خرید بلیت هواپیما، قطار و اتوبوس، تورهای مسافرتی داخلی و خارجی و رزرو هتل‌های داخلی و خارجی)، جاباما (اجاره اقامتگاه موقت مانند بوم‌گردی‌ها)، زورق (یکی از اولین کسب‌وکارهای آنلاین حوزه گردشگری با تمرکز بر فروش تورهای مسافرتی) و چند شرکت دیگر است. تعداد کارکنان این مجموعه بیش از 550 نفر است.

علاوه بر خدمات فروش بلیت و رزرو هتل، مسعود طباطبایی، مدیرعامل علی‌بابا، در گفتگویی با دیجیاتو در دی‌ماه 98 این مجموعه را یک مارکت‌پلیس برای آژانس‌های مسافرتی دانست که می‌توانند به وسیله‌ی آن خدماتشان را به کاربران بفروشند: «ما در این حالت، در قالب یک پلتفرم عمل می‌کنیم. دیگر به این شکل نخواهد بود که ما صرفاً با یک ایرلاین در ارتباط باشیم، بلکه همه آژانس‌های گردشگری ایران می‌توانند تورها، خدمات و پکیج‌های خود را تعریف کنند و آن‌ها را به صورت آنلاین بفروشند. نکته هم اینجاست که ما متولی آن نیستم و همه اتفاقات توسط خود مردم انجام می‌شود»

– در حال حاضر اپلیکیشن علی‌بابا بر روی گوگل پلی موجود نیست. آمار مربوط به آخرین آرشیو موجود در اوسط اسفند 98 است.

میانگین بازدید 6 ماهه وب‌سایت علی‌بابا به شرح زیر است:

مرکز تماس و پشتیبانی

یکی از نقاط قوت علی‌بابا مرکز تماس بزرگ آن بوده و هست. علی‌بابا علاوه بر تسهیل روند خرید بلیت سفر، تورهای مسافرتی و رزرو هتل در سراسر دنیا، خدمات پشتیبانی متمایزی چون مشاوره تخصصی در زمینه سفر، پاسخگویی 24 ساعته در 7 روز هفته، راه‌اندازی سرویس‌های ویژه مانند سرویس کال‌بک، ایجنت کال‌بک، اعلام خودکار تاخیر پروازها و … را به کاربران خود ارائه کرده است.

زمانی جمعیت تیم پشتیبانی علی‌بابا تا 250 نفر هم رسیده بوده است که در حال حاضر (احتمالا بیشتر به دلیل شرایط ویژه صنعت گردشگری پس از شیوع ویروس کرونا) این تعداد تا 180 نفر کاهش پیدا کرده است. بخش اصلی مرکز خدمات مشتریان علی‌بابا در تهران با 120 نفر فعالیت می‌کند. علی‌بابا در 29 دی‌ماه 1398 خبر افتتاح مرکز تماس جدید خود در گرگان با 21 نفر پرسنل را اعلام کرد که تعداد افراد این تیم تا مرداد 99 به 60 نفر افزایش پیدا کرده است.

مدیرعامل علی‌بابا از برنامه خود برای گسترش این مرکز تا 140 نفر تا پایان سال 1400 خبر داده است. این مرکز تماس با هدف توسعه خدمات پشتیبانی، کاهش مهاجرات به تهران و همچنین توزیع ثروت در سایر شهرهای کشور راه‌اندازی شده است.

هک شدن سرورهای علی‌بابا

علی‌بابا در بامداد ۲۳ بهمن 1398 اعلام کرد که تعدادی از سرورهایش مورد حمله هکرها قرار گرفته و هکرها به برخی از اطلاعات کاربران و سورس‌کدها دسترسی پیدا کرده‌اند. این شرکت همچنین اعلام کرد تیم امنیت علی‌بابا اقدامات لازم را انجام داده و موضوع با کمک نهادهای قضایی و امنیتی در حال پیگیری است. «مجید حسینی‌نژاد»، هم موسس و «مسعود طباطبایی»، مدیرعامل علی‌بابا، هر کدام متنی را در حساب توییتر خود برای ابراز عذرخواهی و مسئولیت‌پذیری منتشر کردند و اعلام داشتند اقدامات لازم برای جلوگیری از تکرار این اتفاق صورت گرفته است. علی‌بابا همچنین در بیانیه‌اش اعلام کرد اطلاعات تکمیلی در خصوص این حمله را اطلاع‌رسانی خواهد کرد.

متاسفانه خبر رسمی دیگری از اطلاعات تکمیلی وجود ندارد جز آنکه شرکت علی‌بابا در اول اسفند 1398 خبر از توسعه قابلیت امنیتی جدیدی برای افزایش امنیت حساب‌های کاربری مشتریان داد که امکان کنترل و بررسی ورود به اکانت‌ها را برای کاربرانشان میسر می‌کند. برای ورود به حساب کاربری از طریق یک مرورگر جدید، نیاز به وارد کردن رمز یکبار مصرف است که از طریق پیامک به شماره موبایل ثبت شده آن‌ها ارسال می‌گردد. بنابر اعلام علی‌بابا این قابلیت امکان کنترل بیشتر روی امنیت حساب کاربری و اطلاعات شخصی را به کاربر می‌دهد.

کرونا و صنعت گردشگری

«مسعود طباطبایی»، مدیرعامل گروه علی‌بابا در اواسط اسفندماه 1398 با انتشار بیانیه‌ای در حساب توییتر خود، تصمیم سخت را اعلام کرد: «بر اساس استراتژی گروه علی‌بابا برای خلق ثروت از طریق توسعه گردشگری و پرقدرت عمل کردن در سال‌های آتی، برای عبور از شرایط فعلی ناشی از کاهش ۸۰ درصدی سفرها، علی‌رغم میل باطنی‌مان متاسفانه نتوانستیم امکان تمدید قرارداد ۱۸۲ نفر از ۷۵۴ نفر از همکاران خود را در علی بابا فراهم کنیم». همچنین چند روز قبل از آن، در گفتگو با دیجیاتو، ضمن اشاره به کاهش بیش از ۵۰ درصد میزان فروش شرکت، از استرداد بیش از ۵۰ میلیارد تومان بلیت خبر داد و تاکید کرد این رقم تا پایان سال افزایش پیدا می‌کند.

مدیرعامل گروه علی‌بابا در تیرماه 99 درباره تاثیر همه‌گیری ویروس کرونا بر علی‌بابا می‌گوید: «در سال 98 علی‌بابا توانست رشد قابل توجهی را تجربه کند و نسبت به سال 97 رشد 116 درصدی فروش آنلاین خدمات سفر را ثبت کند. اما شیوع ویروس کرونا در زمستان 98 باعث شد تا صنعت گردشگری دنیا، بحران بی‌سابقه‌ای را تجربه کند و علی‌بابا نیز تنها تا پایان زمستان 98 نسبت به مدت زمان مشابه در سال 97 افت فروش 64 درصدی را تجربه کرد.

شیوع ویروس کرونا باعث شد تا ما هم فروش خدمات سفرهای سیاحتی و تفریحی نوروز را از دست بدهیم و به استرداد خدمات سفری بپردازیم که چند ماه قبل از این فروخته بودیم. در واقع نه تنها درآمد ماه‌های قبل را از دست دادیم، بلکه درست در دو ماه اوج فروش، اوج لغو سفرها را تجربه کردیم. بر همین اساس علی‌بابا در پایان سال 98 با افزایش 77 درصدی استرداد خدمات سفر، در مقایسه با سال 97 روبه رو شد. امروز می‌توانم بگویم با صبوری و همراهی مشتریان‌مان توانستیم 98% خدمات سفر را استرداد کنیم».

مسیر توسعه علی بابا

برای مشاهده دقیق تر مسیر توسعه روی تصویر کلیک کنید.

زیرمجموعه‌های هلدینگ توشا

علی‌بابا

به عنوان مرجع خرید بلیت‌های مختلف و رزرو هتل و اخیرا نیز خرید تور، اصلی‌ترین زیرمجموعه هلدینگ توشا است که توضیحات بیشتر در بخش‌های مختلف این گزارش آورده شده است.

جاباما

سامانه‌ی رزرو آنلاین هتل، مستقل از علی‌بابا راه‌اندازی شد. مدیر عامل هلدینگ علی‌بابا، آشنایی کامل نداشتن با بازار هتل را علت اصلی راه‌اندازی این سرویس روی وب‌سایتی مستقل دانست و اظهار داشت: «قرار بر این بود که پس از پا گرفتن جاباما این سرویس به علی‌‌بابا منتقل شود. اما در نهایت جاباما و علی‌بابا روی دو وب‌سات مستقل و زیر مجموعه‌ی هلدینگ علی‌بابا به کار خود ادامه دادند».

در حال حاضر رزرو آنلاین هتل کاملا در سایت و اپلیکیشن علی‌بابا ممکن است برای همین تمرکز جاباما از روی رزرو هتل به سمت اجاره اقامتگاه‌های موقت برای بوم‌گردی و مشابه آن معطوف شده است. طبق اظهارنظر مدیرعامل علی‌بابا، جاباما قرار است Airbnb ایران شود.

زورق

یکی از اولین فعالان حوزه گردشگری آنلاین است که در زمان سرمایه‌گذاری سرآوا در علی‌بابا، به این مجموعه منتقل شد و تحت مالکیت هلدینگ توشا قرار گرفت. اشتراک فعالیت زورق و علی‌بابا بسیار زیاد است، تا این حد که اگر مقایسه کوتاهی بین سایت آن‌ها داشته باشیم، بسیاری موارد مشابه بوده و عینا تکرار شده‌اند. با این‌حال همواره مانند ابتدای کار خود محتوای زیادی در خصوص گردشگری تولید می‌کند و در تلاش برای ابداع طرح‌ها و روش‌های جدید است.

به عنوان مثال طرح مارکت‌پلیس خدمات گردشگری (به خصوص در بخش تور) ابتدا در زورق شکل گرفت و آزمون خود را پس داد و سپس به علی‌بابا منتقل شد. همچنین به نظر می‌رسد زورق تمرکز خود را بر فروش بلیت هواپیما و به خصوص گردشگری خارجی قرار داده است.

Hello Persia

یکی دیگر از شرکت‌هایی است که علی‌بابا روی آن سرمایه‌گذاری کرده است. این مجموعه بر روی جذب گردشگر سایر کشورها برای بازدید از نقاط دیدنی ایران تمرکز کرده و از اخذ ویزا و سفر به ایران تا اقامت و رفت‌وآمد و مشاوره برای بازدید از اماکن مختلف به آنان خدمت‌رسانی می‌کند.

آلترابو

بستر آنلاین سفر است که به آژانس‌های مسافرتی امکان فعالیت راحت‌تر را ارائه می‌دهد. خدمات این مجموعه شامل مشاوره، راه‌اندازی و استقرار و پشتیبانی می‌شود. آلترابو طرح‌های مختلفی دارد که تا حد امکان شرایط مورد نیاز علاقه‌مندان به فعالیت یا شاغلین حوزه گردشگری را برآورده می‌کند.

برندیست

یک شرکت بازاریابی و برندینگ است که به کسب‌وکارهای مختلف در رسیدن جایگاه بهتری در بازار و ارائه تصویر بهتری از برند خود کمک می‌کند.

علی‌بابا در مجموعه‌های مدگو (حوزه گردشگری سلامت) و نشانت (حوزه اینفلوئنسر مارکتینگ) و تعدادی از استارتاپ‌های حوزه فناوری نیز سرمایه‌گذاری داشته که دستیار هوشمند صوتی «دابی» نیز یکی از محصولات پرورش یافته از یکی از همین تیم‌ها به نام «ققنوس» است.

آمار و ارقام

مسعود طباطبایی، مدیرعامل علی‌بابا، در اواخر دی‌ماه در گفتگویی با دیجیاتو در مورد سهم بازار اعلام می‌دارد حدود ۱۰ درصد از کل گردش مالی در صنعت گردشگری و حدود 50 درصد از بخش آنلاین این صنعت متعلق به علی‌باباست. وی در خصوص منبع و صحت آمار اینطور بیان کرده است که با توجه به آمارهای دقیق همکاران تجاری و تامین‌کننده‌ها (مثلا ایران‌ایر) در محصولات مختلف، موقعیت خود و سایر رقبا را همواره در نظر دارند.

«برای مثال در پرواز خارجی، سه برابر بازیگر دوم این حوزه در حال فروش بلیت هستیم. در پرواز داخلی، هتل، قطار هم اوضاع چندان متفاوت نیست و در تمام این محصولات رتبه اول را داریم. مشخص است که هر کدام از پارتنرها و پروایدرها -مانند ایران ایر- بلیت‌هایشان را بیشتر در کدام پلتفرم می‌فروشند. این موضوع را به شکلی دقیق رصد می‌کنیم و مشخص است که فاصله زیادی با رقبا داریم».

طبق گزارش سه ماهه اول 2020 از سرمایه‌گذاری‌های Pomegranate، بیشترین میزان سود علی‌بابا در سال 1398 از فروش بلیت پروازهای داخلی با 41/6 درصد بوده است. بلیت پروازهای بین‌المللی با 30/5 درصد و بلیت قطار با 11/5 درصد به ترتیب دومین و سومین محصول سودآور علی‌بابا به‌شمار می‌آیند.

– در ادامه نمودار کامل سهم هر محصول از سود سال 1398 شرکت علی‌بابا را مشاهده می‌کنیم که البته به نظر می‌رسد اشتباهی در آمار وجود دارد چون مجموع اعداد از 100% بیشتر شده است.

– برخی از محصولات اصلی علی‌بابا را در طی سه سال از 96 تا 98 می‌توانیم مقایسه کنیم:

با بررسی این آمار (که از گزارش‌های سالانه‌ی Pomegranate استخراج شده است) می‌توان نتیجه گرفت همچنان فروش بلیت هواپیما، محصول اصلی و سودآور علی‌بابا است. درست است که به مرور زمان و با اضافه شدن برخی دیگر از محصولات، سهم بلیت هواپیما کمتر شده اما همچنان با اختلاف زیادی نسبت به سایر بخش‌ها سودآوری دارد.

اگر در همین بخش ریزتر شویم، بلیت پروازهای خارجی رشد چشم‌گیری داشته و خود را به پروازهای داخلی نزدیک‌تر کرده اما این افزایش یک بازیگر اصلی دارد که نباید از آن غافل بود و آن قیمت دلار است. به همین دلیل نمی‌توان این رشد را صرفا به منزله افزایش خدمات یا تعداد فروش دانست.

بنیان‌گذاران

مجید حسینی‌نژاد، نیما قاضی

سرمایه‌گذاری

طبق اعلام حسینی‌نژاد در رویداد بانی تهران، مجموعه علی‌بابا تا تیر 96 دو بار جذب سرمایه داشته و در مقابل، 3 و 20 درصد سهام خود را واگذار کرده است.

در آذرماه 1396 نیز توافقنامه‌ای بین علی‌بابا و «سرآوا» امضا شد که طی آن «سرآوا» در ازای 25 درصد سهام هلدینگ «توشا» (مالک اصلی علی‌بابا)، مبلغ 22 میلیون دلار (معادل 90 میلیارد تومان در آن زمان) سرمایه‌گذار کرد.

همچنین طی این توافق مالکیت شرکت «زورق» -یک کسب‌وکار آنلاین در حوزه گردشگری- به توشا واگذار شد. به گفته مدیران دو شرکت، این توافقنامه حاصل سرمایه‌گذاری مشترک صندوق مالی توسعه تکنولوژی ایران (ITDF) و سرآوا بوده است. ارزش هلدینگ توشا پس از این ادغام و سرمایه‌گذاری، حدود ۴۰۰ میلیارد تومان (۹۶.۵ میلیون دلار) تعیین شده بود.

در آخرین به روزرسانی در تیر 99، سرآوا میزان سهام خود از علی‌بابا را 8/68 درصد عنوان کرده است.

همچنین با توجه به آخرین گزارش Pomegranate از سه ماهه اول 2020 میزان سهام IIIC در هلدینگ توشا (گروه علی‌بابا) برابر 10/5 درصد است که با توجه به سهم 28.6 درصدی Pomegranate در IIIC، سه درصد از این مقدار متعلق به Pomegrante است.