اوبر چگونه کار می‌کند؟ (بخش اول)

اوبر، به عنوان یکی از سریع ترین رشدهای استارتاپی و بحث برانگیز ترین شرکت های سیلیکون ولی، شناخته می‌شود. این استارتاپ با ورود خود به صنعت حمل و نقل تحولات عظیمی را ایجاد کرد اما همواره بحث هایی مبنی بر ضرردهی این شرکت اطراف آن وجود داشته است. در این گزارش به بررسی مدل درآمدی و منابع درآمدهای شرکت اوبر، هزینه ها و میزان سودآوری آن میپردازیم.

معرفی اجمالی از شرکت اوبر (Uber) و عملکرد مالی آن

اوبر در ماه می 2019، سهام خود را صورت عمومی عرضه کرد (اصطلاحا IPO شد). در آن زمان این شرکت ارزش کل تقریبی معادل 75.5 میلیارد دلار داشت. اولین روز معاملات این سهام با کاهش 6.7 درصدی بسته شد. یعنی یک ضرر تجمعی 655 میلیون دلاری برای سرمایه گذارانی که برای IPO این شرکت پول خرج کرده بودند. در واقع این بیشترین مبلغ ضرردهی برای یک IPO آمریکایی بوده است.

یک سال و نیم بعد، ارزش سهام این شرکت به مبلغی که اولین بار عرضه شده بود رسید و در حال حاضر (نوامبر 2020)، هر سهم این شرکت به مبلغ 49 دلار معامله می‌شود. (برای مطالعه تحلیل راستا از ارزش سهام شرکت اوبر در یک سال گذشته به مقاله تحلیلی تاثیرات کرونا بر ارزش سهام استارتاپ ها مراجعه کنید) در واقع نمودار ارزش سهام این شرکت در شش ماه اخیر را می‌توان به شکل زیر رسم کرد:

اما همه گیری ویروس کرونا در یک سال گذشته، شرکت اوبر را دچار ضررهای زیادی کرده است و درآمد این شرکت کاهش یافته تا جاییکه اوبر فقط در ماه مارس، نزدیک به 6700 نفر از نیروی انسانی خود را کاهش داد.

به عنوان یک شرکت غول پیکر در زمینه حمل و نقل، اوبر مدعی است که ماهانه 91 میلیون کاربر فعال و روزانه 14 میلیون سفر را تا پایان سال 2018 به ثبت رسانده است. با این حال، مسیر Uber برای سودآوری همچنان پرفراز و نشیب است. در 3 ماهه اول سال 2020، این شرکت ضرر خالص 5.8 میلیارد دلاری داشته است. اگرچه این شرکت پیش بینی کرده است که می تواند در سال 2021 به سودآوری برسد.

شیوه کار و فعالیت اوبر

پلتفرم(بازار دو طرفه) یکی از مدل های پایه ای کسب و کارهای اینترنتی است. در این روش گروهی از تامین کنندگان و گروهی از خریداران انتخاب شده و از طریق یک برنامه یا پلتفرم ارتباط بین آن ها ایجاد می‌شود و برای هر معامله ای که انجام می‌شود، مبلغی دریافت می‌گردد. اوبر به مسافران و رانندگان این امکان را می‌دهد که به راحتی یکدیگر را پیدا کنند و به عبارتی برای پیدا کردن یک تاکسی یا یک مسافر به شانس خود تکیه نکنند.

مزیت اصلی شرکت اوبر، کارایی (efficiency) آن است. در مدل پیشنهادی اوبر، رانندگان و مسافران سریع تر و راحت تر یکدیگر را پیدا می‌کنند.

کاربران با استفاده از Uber مستقیماً از طریق برنامه سوار تاکسی می شوند. نزدیکترین راننده به محل آنها اعزام می شود و بلافاصله پس از ترک مجدد می توانند مسافران تازه را پیدا کنند. این موضوع باعث می‌شود تخصیص مسافر به رانندگان اوبر بهبود بخشد و بیشتر اوقات را مشغول کار باشند. همچنین باعث می‌شود رانندگان با هر سفر مکان خود را تغییر دهند و درآمد بیشتری کسب کنند به علاوه در وقت و هزینه مسافران نیز صرفه جویی می‌شود.

در سه ماهه‌ی سوم سال 2020 این شرکت با بررسی حساب ها و درآمدهای خود، مالیات ها، درآمد حاصل از مرسولات و غیره، درآمد خالص خود را 2.8 میلیارد دلار اعلام کرد (کاهش 20 درصدی نسبت به سال قبل). با این حساب این شرکت همچنان سوددهی نداشته و مبلغ 625 میلیون دلار در سه ماه سوم سال 2020 ضرر کرده است.

نرخ کمیسیون اوبر نیز نسبت به سال قبل از 22 به 19 درصد رسیده است. (نرخ کمیسیون اوبر در واقع درصدی از مبلغ درآمد سفر است که این شرکت به جیب می زند.)

در حال حاضر، Uber در حال آزمایش لایه بندی ارزش بیشتر بر روی شبکه لجستیک جهانی نهفته است که با ناوگان متشکل از بیش از 3.9 میلیون راننده خود ایجاد کرده است – از تجارت تحویل مواد غذایی تا آزمایشات خود با وسایل نقلیه مستقل – زیرا به دنبال مسیرهای جدید برای سودآوری فراتر از سفرهای تاکسی‌های درون شهری است.

در نمودار زیر می‌توان درآمد کل شرکت اوبر و میزان درآمد خالص این شرکت را در دو فصل انتهایی سال 2019 و سه فصل اول سال 2020 مشاهده کرد:

(منبع: Uber)

حتی قبل از ورود ویروس کرونا نیز، شرکت اوبر برای مواجهه با هزینه های خود چالش هایی را داشته است. این چالش ها، نتیجه موارد زیر است:

– گسترش جغرافیایی مداوم

اوبر تصمیم داشته است جهان را فتح کند، این شرکت اعتقاد داشت که اولین بودن می‌تواند یک مزیت رقابتی برای شرکت باشد، اما انجام این کار به معنای صرف صدها میلیون دلار برای راه اندازی و اغلب در بازارهای نا آشنا بود.

– تبدیل کردن رانندگی به یک نوع کالا

از آنجا که Uber دارای IP با ارزش نسبتاً کمی است و شرکتهای محلی و VC ها (سرمایه گذاران خطر پذیر) انگیزه ای برای دستیابی به انحصار خدمات حمل و نقل در مناطق خود دارند، Uber صدها میلیون دلار را صرف مبارزه با رقبای محلی و سرمایه دار خود کرده است، که این مساله درآمد استارتاپ اوبر را پایین آورده و هزینه های آن را افزایش می دهد.

– نرخ نگهداری ضعیف رانندگان

نرخ بالای چرخشی کار کردن رانندگان به معنی هزینه های بیشتر بازاریابی و ثبت نام رانندگان جدید است.

Uber کرایه ها را بر اساس مدت زمان تقریبی سفر محاسبه می‌کند و هزینه های متغیر را بر اساس زمان و مسافت طی شده در نظر می‌گیرد. کرایه کل همچنین شامل نرخ پایه، عوارض و هزینه اضافی، افزایش قیمت، هزینه رزرو و تنظیمات مبتنی بر مسیر و موارد دیگر است.

فرمول خاص استفاده شده عبارت است از:

((کرایه پایه + نرخ زمان + نرخ مسافت) * ضریب افزایش) + عوارض و هزینه های دیگر

علاوه بر هزینه رزرو ترددی که رانندگان برای تأمین هزینه های نظارتی و عملیاتی پرداخت می کنند، Uber همچنین هزینه خدمات متغیری را از رانندگان می‌گیرد. درصورتی که کل کرایه برابر یا کمتر از درآمد راننده باشد، Uber هزینه خدمات را کسر نمی‌کند. در بعضی از بازارها، هزینه خدمات به جای نرخ متغیر، 25٪ ثابت است.

هزینه ها

هزینه جذب و نگهداری رانندگان

هزینه جذب رانندگان، یکی از عمده ترین بخش های هزینه‌های شرکت اوبر از زمان تاسیس آن بوده است. در سالهای اولیه تاسیس اوبر، رانندگان تازه وارد به سیستم اوبر برای چند سفری که از طریق اپلیکیشن انجام می‌دادند چیزی حدود 2000 تا 5000 دلار امتیاز و پاداش ثبت نام دریافت می‌کردند.

امروزه، پاداش های این چنینی عمدتاً حذف شده اند، اما اوبر هنوز در هر سه ماه، صدها میلیون دلار صرف بازاریابی به رانندگان جدید، پرداخت سایر مشوق ها و تأمین مالی وسایل نقلیه رانندگان می‌کند. با وجود کاهش هزینه های بازاریابی و فروش به دلیل ویروس کرونا و رسیدن این هزینه ها به 924 میلیون دلار، این بخش همچنان بیشترین هزینه را بعد از هزینه درآمد برای اوبر دارد.

مشکل اصلی اوبر، ریزش تعداد رانندگان آن است. بر طبق تحلیل های انجام شده در سال 2017، تنها 4 درصد از رانندگان بعد از گذشت یک سال همچنان بر روی پلتفرم اوبر به فعالیت خود ادامه می‌دهند. اوبر استدلال می‌کند که این مساله به دلیل خسته شدن رانندگان از ساختار کار این چنینی است. در واقع از دید رانندگان، اوبر بیشتر یک راه حل کار پاره وقت ارتباطی است تا یک شغل دائم. بر خلاف تبلیغات که ادعا می‌شود رانندگان می‌توانند سالانه 90 هزار دلار درآمد کسب کنند (چیزی حدود 25 دلار برای هر ساعت کار)، متوسط پرداختی های اوبر به رانندگان بعد از کسری ها و هزینه ها توسط موسسه سیاستگذاری اقتصادی آمریکا، نزدیک به 9.21 دلار برای هر ساعت محاسبه شده است. کمی بالاتر از حداقل دستمزد فدرال.

هزینه جذب و نگهداری مشتریان

سهم بازار از بخش حمل و نقل اشتراکی آمریکا برای اوبر مشکل جدی نیست. چرا که نزدیک به 69 درصد از این بازار بر طبق محاسبات در اختیار اوبر است. در زیر نمودار تقسیم این بازار برای اوبر و رقیب خود یعنی لیفت (Lyft) آمده است:

(منبع: Second Measure)

برنامه های تشویقی و ارجاعی طبیعی Uber، همراه با متوسط ​​هزینه یک کاربر Uber، به این شرکت اجازه داده است تا با هزینه نسبتاً کم، به سرعت پایگاه کاربر خود را گسترش دهد. با این حال، این شرکت هنوز به دنبال راه های جدیدی برای انحصاری سازی مشتریان خود است. در آگوست سال 2020، اوبر خدمات اشتراک Uber Pass خود را در سراسر ایالات متحده به جز در کالیفرنیا، پس از یک دوره آزمون طولانی در چندین شهر ایالات متحده، ارائه داد.

مشتریان ماهانه 25 دلار بابت تخفیف برای سواری، تحویل غذا و تحویل مواد غذایی (در صورت وجود) پرداخت می‌کنند و این امر باعث می‌شود که آنها بیشتر در سیستم Uber بمانند. بر اساس این سیستم، رانندگان Uber همان مبلغ را دریافت می‌کنند و شرکت تفاوت هزینه ها را پوشش می‌دهد.

هزینه های توسعه اوبر

اوبر امروزه در بیش از 68 کشور دنیا و بیش از 10 هزار شهر و بازار متعلق به خارج از ایالات متحده فعالیت می‌کند. این شرکت اخیراً یک سرمایه گذاری مشترک با SK Telecom مستقر در کره جنوبی ایجاد کرده است تا در بازار کره نیز فعال شود. این گستردگی جهانی هزینه زیادی را نیز برای اوبر ایجاد کرده است. در زیر می‌توانید نقشه فعالیت اوبر را مشاهده کنید:

تجارت Uber، کالایی شده است. به همین دلیل، رقبای محلی آن – که اغلب به جامعه محلی گره خورده و از طرف دولت حمایت می‌شوند – مجبور شدند برای بدست آوردن جایگاه خود، کاری بیش از هزینه موقت Uber انجام دهند. در بسیاری از این بازارهای بین المللی، این رقبا با موفقیت Uber را شکست داده اند.

گسترش اوبر به هر بازار جدید با انواع مختلفی از هزینه های متغیر همراه است:

– کمیسیون های رانندگی بالاتر

– مشوق های رانندگان

– هزینه های عملیاتی (به عنوان مثال دستگاه های تلفن همراه)

– افزایش فروش و هزینه های بازاریابی

– بیمه / سایر هزینه های عملیاتی

در میان نبردهای متعدد خارج از کشور آمریکا، Uber در چند بازار بزرگ شکست های پرهزینه ای را متحمل شد، به ویژه در:

– چین – در سال 2016، اوبر فعالیت های خود را در چین، جایی که سالانه بیش از 1 میلیارد دلار ضرر می کرد، به رقیب محلی خود یعنی Didi Chuxing به ازای 19 درصد سهام این شرکت فروخت.

– روسیه – اوبر در فوریه 2018 با رقیب محلی Yandex ادغام شد و با داشتن 38 درصد مالکیت، یک سرمایه گذاری مشترک تشکیل داد.

– جنوب شرقی آسیا – در سال 2018. شکست در برابر غول بزرگ دیگر این صنعت یعنی Grab.

با این حال، Uber می گوید که این سهام ها، حداقل روی کاغذ  10 میلیارد دلار رشد کرده است، زیرا هر یک از این رقبای جهانی به گسترش خود ادامه داده اند.

اوبر همچنین مبالغ بسیار هنگفتی را در دادگاه های مالی به دلیل رعایت نکردن برخی مقررات دولتی و دور زدن آن ها از دست داده است.

در قسمت اول این مقاله به بررسی و تحلیل وضعیت فعلی و سوابق مالی شرکت اوبر در چند سال اخیر پرداختیم و موارد عمده هزینه های این شرکت را برشمردیم. در مقاله دوم، درآمد این شرکت را به طور دقیق تر تحلیل کرده و درآمد ناخالص و در نهایت میزان و نحوه کسب درآمد خالص این شرکت را بررسی خواهیم کرد…